de

del

Notimex
Oochel: Rodrigo Díaz Guzmán
K'iintsil

Jo', Yucatán
Jueves 21 ti' abril, 2016

U yila’al bix u máan k’iin, láayli’ u beata’al ti’ mejen kaajo’ob ti’ u Péetlu’umil Yucatán. Le xok k’iino’ jump’éel ba’al úuch káajak u beeta’al, le beetike’ k’a’anan u je’ets’el beey jump’éel u chíikulal u k’ajla’ayil México, tu ya’alaj aj xak’al xook yéetel aj péektsil maaya miaatsil, Bernardo Caamal Itzá, tu tsikbalil tu k’aba’taj [i]Foro de Análisis Xook-K´iin “cabañuelas mayas 2016”,[/i] beeta’ab tu najil xook Ciencias Biológicas y Agropecuarias ti’ u noj najil xook Universidad Autónoma de Yucatán, tu k’iinil martes máaniko’.

Beyxan, tu ya’alaje’, maaya kaajo’obe’, ku k’a’abéetkunsiko’ob xok k’iin tia’al u yiliko’ob bix ken u beet u koolo’ob, tumen k’a’abéet u jach iliko’ob bix u máan k’iino’ob, beyxan bix le iik’o’, xíiwo’ob yéetel ba’alche’ob, ichil uláak’ ba’alo’ob. “Ya’abach juntéenake’ je’el bix u yila’al le xok k’iino’, beey u máan xan le k’iino’obo’, ts’o’okole’ beyo’ ku páajtal u kaláanta’al le nalo’obo’ yéetel le uláak’ ba’alo’ob ku pa’ak’alo’obo’”, tu ya’alaj. Walkila’, tu bin u p’íittal máaxo’ob beetik kool, le beetik ku bin u tu’ubul ba’alo’ob je’ex le xok k’iino’.

Ts’o’ok u máan bolonp’éel ja’abo’ob káajak u beeta’al tsikbalilo’ob tia’al u péektsilta’al le xok k’iino’; mantats’ u beeta’alo’ob ti’ mejen kaajo’ob ba’ale’ yáax juntéen u beeta’al ti’ noj kaaj.

______________________________________

Cabañuelas, propuesta de patrimonio histórico de México

La costumbre de observar la naturaleza, vigente en muchas comunidades mayas de la península de Yucatán, tiene en las llamadas cabañuelas una de sus representaciones más antiguas y vitales que debe preservarse como parte del patrimonio histórico de México. Así lo consideró el investigador y difusor de la cultura maya, Bernardo Caamal Itzá, previo al arranque del [i]Foro de Análisis Xook-K´iin “cabañuelas mayas 2016”[/i], que se realizó en el campus de Ciencias Biológicas y Agropecuarias de la Universidad Autónoma de Yucatán.