de

del

Foto:

Noj ba’al u yúuchul meyaj ti’al u beeta’al jump’éel chimes k’áak’ ka’aj luk’uk Palenque, Chiapas, ti’al u bin tak Cancún, Quintana Roo. Le beetike’, yéetel tumen óol jáaytsilen lu’um yaan tu xóot’ bejil Cancún yéetel Tulume’, u yuumil mola’ayo’ob yaan Riviera Maya ku ya’aiko’obe’ ma’alob ka k’uchuk Tren Maya chéen tu xamanil le péetlu’uma’, ti’al beyo’ u beeta’al chimes k’áak’ ma’ jach aal ti’al le lu’umil je’elo’. 

U jaatsil 5 ti’ u bejil le Tren ku máan Quintana Rooe’ ts’o’ok u péeksik u yóol aj xak’al xooko’ob yéetel éejidatario’ob, tumen ts’o’ok tak u k’áatiko’ob ti’ u jala’achil u noj lu’umil Méxicoe’ ka yanak u beetik xaak’alo’ob k’a’abéet ti’al ma’ u k’askúunta’al k’áax yaan te’e baantao’.

 

También te puede interesar: Que el Tren Maya sólo llegue hasta Cancún, propuesta de empresarios

 

U xóot’ bejil ku yáalkab Cancún tak Playa del Carmen, k’ajóolta’an beey 5 Nortee’, táakmuk’ta’an tumen máaxo’ob ts’o’ok u k’ubiko’ob k’áax yaan tséel ti’ le noj bejo’, ti’al u páajtal u beeta’al meyajo’obi’. Le k’ajóolta’an beey 5 Sure’, leti’e’ ku bin Playa tak Tulum, ba’ale’ te’elo’ yaan u jejeláasil áaktun yéetel ts’ono’otob, beyxan k’a’anan k’áaxo’obi’. 

“Yéetel k’eexilo’ob táan u beeta’ale’, ku loobilta’al k’áax yaan te’elo’, ts’o’okole’ sajbe’entsil ti’al ba’alche’ob yéetel che’ob yaani’. Beyxan, ti’ yaan u múuch’il áaktuno’ob asab nojoch ti’ le yóok’ol kaaba’, ti’ ku ch’a’abal uk’ben ja’ ti’al kaaj yéetel tu yóok’lale’ ku k’uchul ya’abach aj xíinximbalo’obi’”, beey tsikbalta’ab tumen Pedro Ortega Núñez, máax péektsiltik k’áatan ich change.org, yéetel tak walkila’ táakmuk’ta’an tumen 51 mil u p’éel k’aaba’obi’.

Beey túuno’, u yuumilo’ob mola’ay yaan Riviera Mayae’ chi’ichnako’ob xan tumen le k’a’anan áaktuno’obo’ sajbe’entsil yaniko’ob. Le beetik leti’obe’ ts’o’ok u beetiko’ob jump’éel ts’íib yaan u ts’áako’ob k’ajóolbil te’e k’iino’oba’, tu táan u jala’achil México. Te’elo’ ku ya’aliko’obe’ “Riviera Mayae’ ma’ k’a’abéet mix jump’éel treni’. Jala’che’ ts’o’ok u beetik u bejil ku yáalkab Cancún tak Palenque; yaan u jach beetik uts ti’ kaaj yéetel ti’ náajal yaan, ba’ale’ le xóot’ bejil ku yáalkab ich Quintana Rooe’ ma’ k’a’abéeti’, ts’o’okole’ ku k’askúuntik ya’abaach ba’al, ma’ táan u ke’etel yéetel utsil ba’al kéen u taas ti’ kaaj”.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan