de

del

U kajnáalilo’ob Playae’ yaan u takiko’ob u pool Calica tu táan ONU, tu lu’umil Ginebra

Habitantes de 'Playa' denunciarán a Calica ante la ONU, en Ginebra
Foto: Juan Manuel Valdivia

Máaxo’ob chíikbesik kaajo’ob yaan tu bak’pachil u kúuchil mola’ay Sactun (k’aaba’inta’an Calica ka’achij), eets’el tu kaajil Playa del Carmene’, yaan u bino’ob le semanáa ku taala’ ti’ u múuch’tambalil 11 Foro de Negocios y Derechos Humanos beeta’an tumen Organización de Naciones Unidas (ONU), tu kaajil Ginebra, Suiza, ichil u k’iinil 28 tak 30 ti’ noviembre, ti’al u kaxtik ka táamuk’ta’ako’ob tumen múuch’kabilo’ob ti’ uláak’ jejeláas noj lu’umo’ob, ti’ líik’saj t’aan ku beetiko’ob, tu’ux táan u k’áatiko’ob ka chíimpolta’ak ba’ax jets’a’an ti’ mokt’aano’ob ichil noj lu’umo’obe’, ti’al u ts’aatáanta’al u páajtalil kaajo’ob ti’al u yutsil yantal ba’al yéetel u lu’umilo’ob.

“Ti’ le ts’ook ka’ap’éel winalo’oba’, ya’abach ti’ u kajnáalilo’ob tu méek’tankaajilo’ob Playa del Carmene’, tu péetlu’umil Quintana Roo, káaj u táakmuk’tiko’ob tak pool ku beeta’al tumen múuch’o’ob tu táan Poder Judicial de la Federación, ti’ u kaajil Cancún. Walkila’, tak pool beeta’ane’, táan u xak’alta’alo’ob tumen Tribunal Colegiado”, beey a’alab ti’ k’a’aytajil ts’íib jóok’sa’ab tumen u múuch’kabil Movimiento Indígena Maya.

 

En español: Habitantes de 'Playa' denunciarán a Calica ante la ONU, en Ginebra

Tu winalil octubre máaniko’, máaxo’ob táaka’an ichil Movimiento Indígena Maya, tu múul betajo’ob tak pool yóok’ol u mola’ayil Caliza Industriales del Carmen SA de CV (Calica), k’aaba’inta’an Sactun walkila’, tumen “jach ya’abach ba’al ma’ patal táan u beetiko’ob ti’ yóok’ol kaab, beyxan ti’ u toj óolal paalal kaja’nao’ob tu kaajilo’ob Quintana Roo”.

Estadunidenseil mola’ay Vulcan Materials Company, k’ala’ab tumen Procuraduría de Protección al Ambiente (Profepa) tu winalil mayo máaniko’, úuchik u xak’alta’al ka’aj ila’abe’ jach ya’abach k’aas táan u beetik te’e lu’umo’, le beetike’ jets’a’ab u yantal u je’elsa’al tuláakal meuyajo’ob ku beeta’al te’elo’. 

K’a’aytajil ts’íib k’i’itbesa’ab tumen Movimiento Indígena Maya ku ya’alike’ ichil ba’ax k’a’abéetkunsa’ab ti’al u ye’esa’al tumen kaajo’ob le ba’ax ku yúuchule’ ti’ yaan ts’íibo’ob, cha’ano’ob yéetel paajinas web, tu’ux e’esa’ab ba’ax ts’o’ok u k’askúunsa’an tak walkila’, ba’ale’ beyxan e’esa’ab ba’ax jets’a’an tumen Comisión Nacional del Agua, Instituto Mexicano de Tecnología del Agua, Instituto Nacional de Ecología y Cambio Climático, yéetel Comisión Nacional de Áreas Naturales Protegidas.

“Te’e ts’íibo’obo’ ku chíikpajal ba’ax jóok’ ti’ xaak’alo’ob beeta’ab ti’al u yila’al beyka’aj ba’al ts’o’ok u k’askúunta’al tumen Calica ti’ le maanal 30 ja’abo’ob káajak u k’a’abéetkunsa’al wa’awak’ ba’al ti’al u jóok’sa’al máaterial ti’ le tuunicho’obo’, ti’al u túuxta’al Estados Unidos”, a’alab tumen múuch’kabil.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan