Ti’ xíimbal meyaj beeta’ab tu méek’tankaajil Escárcega, u xjala’achil Kaanpech, Layda Sansores San Román, tu múul xíimbaltaj yéetel u yéetel meyajnáalilo’ob jala’ache’, le meyajo’ob táan u beeta’al ti’al u kaláanta’al úuchben kaajo’ob yéetel nu’ukulo’ob ku jóok’ol tu beelil Tren Maya. Te’e baantao’ ti’ yaan úuchben maaya kaaj ku k’aaba’tik La Muralla.
Xjala’ache’ tu ya’alaje’, leti’e’ chéen táan u beetik ba’ax k’ubéenta’ab ti’ tumen jala’ach Andrés Manuel López Obrador, le beetik ku kaláantik jach bix táan u beeta’al le meyajo’obo’, tu’ux táaka’an xan u jala’achil kaaj yéetel u jala’achil méek’tankaajo’ob, ts’o’okole’ yaan xan uláak’ mola’ayo’ob táan u táakpajalo’ob je’el bix Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH), yéetel Secretaría de la Defensa Nacional (Sedena).
Máax jo’olbesik u múuch’il áarkeoologosil INAHe’, Salvador Llamas Almeida, tu ts’áaj u níib óolalil áantaj ku taal u ts’a’abal tumen u jala’achil Kaanpech, ti’al u béeytal u beeta’al tuláakal meyajo’ob.
La Murallae’ jump’éel úuchben kaaj tu’ux líik’sa’an u bak’pachil, náachchaja’an kex kamp’éel kilomeetróos, ts’o’okole’ u ka’analile’ ichil bolonp’éel yéetel lajka’ap’éel meetróos.
U bejil Tren Mayae’ ku máan tu’ux yaan le kúuchila’, le beetike’, ts’o’ok u káajal u patjo’olta’al uláak’ meyaj ti’al u kaláanta’al tu beel, u páakta’al yéetel u ts’aatáanata’al, tumen jach k’a’anan ba’ax kaxta’an, ts’o’okole’ ichil meyajo’obe’ táan u táakpajal xan u xoknáalilo’ob Instituto Tecnológico de Escárcega.
