Máanal ti’ 2 mil 300 túulul máako’ob ts’o’ok u yokolo’ob wáa ts’o’ok u yéensiko’ob información ichil u chíikulil Observatorio Electoral Ilej, le chíikulila’ péektsilta’an tumen u Mola’ayil u Sáaskunta’al, u Ts’aabal Ojéetbil Meyaj Yéetel u Kanáanta’al Ba’alo’ob Yan u Yil Yéetel Máako’ob ti’ u Xéet’ Lu’umil Yucatán (Inaip Yucatán) yéetel tumen u Múuch’kabil ti’al u Táakpajal Kajnáalo’ob ti’ u Chíikulil Sistema Estatal Anticorrupción, beyxane’ táan u payalt’antik kajnáalo’ob ti’al u xak’altiko’ob le chíikulilo’.
Tak le k’iinila’ 245 túulul máaxo’ob ku báaxtiko’ob politika wáa candidato’ob ts’o’ok u na’aksiko’on información ichil u chíikulil Observatorio Electoral Ilej, 544 túulul candidato’ob tu ts’áaj u k’aaba’ob ichil le chíikulilo’ chéen ba’ale’ tak le k’iina’ ma’ u na’aksmo’ob mixba’ali’, beyo’ ku yila’al ts’o’ok u píitman u 40% ti’ le máaxo’ob ts’o’ok u na’aksiko’ob u declaraciono’ob 3 de 3 por la integridad (fiscal, de intereses yéetel patrimonial), beyxene’ ts’o’ok u ye’esiko’ob ichil le chíikulilo’ le meyajilo’ob ken u beeto’ob ti’al u yantal sáaskunaj meyaj, u kanáanta’al le jejeláasil ba’axo’ob ku beetik u k’ajóolta’al máako’ob yéetel bix ken u kanáantilo’ob ma’ u yantal corrupcióni’.
“Le ba’ax ku na’aksa’alo’ je’el u páajtal u xak’alta’al tumen je’el máaxake’, beyo’ le kajnáalo’obo’ je’el u páajtal u béetiko’ob jump’éel ma’alob yéeyajil tumen ku k’ajóoltiko’ob tu beel máaxo’ob táan u báaxtiko’ob le politikao’ wáa taak u beetikubaob jala’achilo’ob, beyxane’ ku páajtal u yila’al wáa táan u ts’atáantiko’ob u meyajil sáaskunaj meya, wáa yaan u kanáantiko’ob le jejeláasil ba’axo’ob ku beetik u k’ajóolta’al máako’ob yéetel bix ken u kanáantilo’ob ma’ u yúuchul corrupcioni’”, bey úuchik u ya’alik máax ku jo’olintik u molayil Inaip Yucatán María Gilda Segovia Chab.
Le máaxo’ob máases ts’o’ok u na’aksiko’ob información ichil le chíikulilo’ leti’e’ máaxo’ob taak u beetikubaob jala’achilo’ob ti’ le méek’tankaajilo’obo’ wáa alcaldías, tak ti’ le k’iinila’ 154 túulul candidato’ob ts’o’ok u na’aksiko’ob le ba’axo’ob ku k’áatalti’obo’, ti’al diputado’obe’ 73 túulul ts’o’ok u na’aksiko’ob le informaciono’, ti’al diputado’ob plurinominale’ 11 túulul, ti’al regiduriaob kantúulul, yéetel óoxtúul ti’ le kantúul taak u beetikubaob u jala’achil u lu’umil Yucatán.
U chíikulil Observatorio Electorale’ jts’a’ab k’ajóoltbil tu k’iinil 11 ti’ marzo máaniko’ yéetel chíimpolta’an tumen 16p’éelel múuch’kabilo’ob cámaras empresariales yéetel 7p’éelel Noj Najil Xooko’ob, u Molayil Yéeytáambalil yéetel u Táakpajal Kajnáalo’ob wey tu Lu’umil Yucatán, beyxane’ chíimpolta’an tumen u chíikulil Transparencia Méxicana yéetel u Mola’ayil u Sáaskunta’al, u Ts’aabal Ojéetbil Meyaj Yéetel u Kanáanta’al Ba’alo’ob Yan u Yil Yéetel Máako’ob ti’ u Xéet’ Lu’umil Jalisco.
Ken okok wáaj máax ichil u chíikulil Observatorio Electoral Ileje’, je’el u páajtal u yéensik le ku k’abatik declaración 3 de 3 por la integridad lela’ ku taasik declaración patrimonial de intereses yéetel fiscal, beyxene’ le meyajilo’ob ken u beeto’ob ti’al u yantal sáaskunaj meyaj, u kanáanta’al le jejeláasil ba’axo’ob ku beetik u k’ajóolta’al máako’ob yéetel bix ken u kanáantilo’ob ma’ u yantal corrupcióni’, u na’aksmo’ob máaxo’ob taak u ch’a’aiko’ob jump’éel u meyajil jala’ach.
U molayil Inaip Yucatán yéetel CPC ti’ SEAYe’ ku payalt’antik kajnáalo’ob ti’al u beetiko’ob jump’éel ma’alob yéeyajil tu k’iinil 2 ti’ junio, le je’ela’ je’el u páajtal u beetiko’ob beyo’ wáa ku yokolo’ob u xak’alto’ob u chíikulil http://observatorioelectoral.inaipyucatan.org.mx, ti’al u k’ajóoltiko’ob tu beel le candidato’obo’, beyxane’ ku beetiko’ob jump’éel payalt’aanil ti’ le uláak’ candidato’ob ma’ u na’aksmo’ob mixba’al ichil le chíikulilo’ ti’al ka u beeto’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
