K’aasil ba’al úuch ti’ Trujillo Herrera baatsile’, u chíikulal p’aax láayli’ kuxa’an yóok’olal u ba’ateltáambalil drogas káaj tu k’iinil táan u beetik u jala’achil Felipe Calderón. Tu jo’oloj óoxp’éel sexesione’, láayli’ u sa’atbesa’al máak yéetel láayli’ u bala’al máaxo’ob beetik.
Beey túuno’, leti’e’ Calderóno’ máax jul sáasil yóok’ol María Herrera.
Ti’ jump’éel múuch yanchaj Alcázar de Chapultepec yéetel jejeláas máaxo’ob luba’an k’aas tu yóok’olo’obe’, tu k’iinil 23 ti’ junio ti’ u ja’abil 2011, ka’aj ts’o’ok u t’aan xkaxan maamatsile’, jlíik’ Calderóne’, tu méek’aj ka tu kóolaj jumpáay tu’ux. Jach k’a’ayta’ab le ba’ax úucho’, b a’ale’ mix juntéen tsikbalta’ab ba’ax le tu ya’alaj ti’ ka tu jumpáaykunsaj.
“Tu ya’alaj ten: ‘ko’olel, ma’ k’a’abéet ti’ yanech ti’ jump’éel múuch’kabili’. Teche’ ku páajtal a náats’al ten le k’íin kéen a wóoteje’, ts’o’oke’ tene’ yaan in wáantikech, ma’ tumen jala’acheni’, tumen éet lu’umilen’.” Tu beetaj paach joolnaj, jach k’aas, ku k’a’ajsik María Herrera. Tene’ jach séeb úuch in oksajóoltik, tin tukultaj yaan u yáantiko’on tu jaajil. Chéen tuus.
Ka’aj ts’o’ok pública múuch’e’, jump’éel u unidadil Presidenciae’, k’uch u ch’a’aj María yéetel Calderón. Leti’e’ k’uch tak tu’ux táan ka’ach u pa’atalo’ob tumen junmúuch’ ministros yéetel funcionarios. Calderóne’ tu ya’alaj ti’ob. IN k’áat ka jóok’ok familia Trujillo yéetel nook’ p’iis u ti’al. Yáax ba’ax k’a’abéete’, u ka’ yantal náajal ti’ob.
–Leti’ wáaj tu ya’alaj.
–Beey. Ma’ tu yilik u kaxtik in paalal, chéen nu’ukbesajo’ob áantaj.
Maríae’ líik’e’ ka tu t’anaj u paalal: Ko’one’ex. Ma’ le taalo’on k-kaxti’i. Tu jo’oloje’, ka’alikil tin kaajal yanene’, jt’a’anen: Ma’ wáaj táan a k’ajóoltiken. Felipe Calderonen. Ko’ox Acapulco. Yaan in bin janali’, ku ts’o’okole’ kin taal ka k-kaxt a paalilo’.
–Beey k’ucho’on yéetel in paalal tak Guerrero ti’ avión presidencial. Calderóne’ tu ya’alaj ti’ jala’ach ti’ yano’oni’: in k’áat ka a wáant kaaxan le máako’oba’. In k’áat ka séeb péeknakech. Ka’aj ts’o’oke’ ma’ ka’ yanchaj mixba’ali’, ma’ tu ka’ núukaj mix jump’éel t’aani’. Kúulpache’, káaj u yoksa’al saajkil ti’ in paalal yéetel u ch’a’apachta’alo’ob wa ku kóojolo’ob Guerrero.
Yéetel beyka’aj ba’alo’ob ts’o’ok u yúuchule’. Maríae’ sajbe’entsil u yu’ubik ba’ax ku ya’alik jala’ach Claudia Sheinbaum, beyxan ba’ax ku ya’alal tumen u secretariail Gobernación, Rosa Icela Rodríguez, ti’ múuch’ ku beeta’al yéetel uláak’ baatsilo’ob te’el ts’ook semanaso’. U yojel mina’an tu’ux u taal ka ojéelta’ak wa ba’ax.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
