de

del

Foto: Facebook WixárikaMx

Ti’ jump’éel k’a’anan k’iin ti’al u wixárikail kaaj Bolaños, tu xamanil Jaliscoe’, kajnáalo’ob yéetel mestizose’ táakpajo’ob ti’ jump’éel consultar popular mix juntéen yáax beeta’ak, ti’al u je’ets’el wa yaan u k’e’exel bix u na’ata’al u meyajil jala’ach walkila’ ti’al u chíimpolta’al jump’éel tu’ux ka chíimpolta’ak bix suuk u na’ata’al ba’al tumen kaaj.

Ichil ba’ax yáax chíikpaj, jts’a’ab k’ajóoltbil tumen u enlacesil wixárica kaaj te’el kúuchil tu’ux beeta’ab yéeytambale’, ojéelta’ab táakpaj maanal u 50 por cientoil lista nominal, yéetel maas táakmuk’ta’ab u propuestail u jelbesa’al bix u meyaj jala’ach te’el lu’umo’. Máax jo’olbesik Instituto Electoral y Protección Ciudadana del Estado (IEPC), Paula Ramírez Höhne, tu tsikbaltaj u mesasil registroil yanchaj ti’ u 18 kaajilo’ob Tutsipa Kuruxi Manuwe Tuxpan yéetel noj kaaje’, uts úuchik u ts’a’abalo’ob.


En español: Comunidad wixárika votó para decidir su forma de gobierno local


Xmeyaje’ tu ya’alaj yáax juntéen úuchik u beeta’al ba’al beya’ tu lu’umil Jalisco. Beyxan tu chíimpoltaj úuchik u yóotik táakpajal kaaj tumen beyo’ leti’ ku jets’ik ba’ax ku taal u k’iin te’elo’. Tu tsolaj xane’, ba’ax chíikpaj ti’ consultae’ túuxta’ab Congreso local.

Tu ja’abil 2020e’, u wixárikail kaaj Tuxpan de Bolaños (Kuruxi Manuwe) tu k’áataj ti’ IEPC u béeyta’al u yéeya’al wa kaaj u k’áat u beet ba’al je’ex suuka’an u meyajtiko’, ba’ale’ tu’ux ka chíimpolta’ak normatividad ti’al u k’e’exel bix kun beetbil. Tu kaajil Bolañose’ yaan kex 7 mil máako’ob, ts’o’oke’ ti’ le je’elo’obo’ u 70 por cientoile’ wixárika u ch’i’ibal, yéetel u yalabilo’, mestizos. 

Kaaje’ tu jets’aj najmal u chíimpolta’al u sistemail gobierno, le beetik Bolañose’ leti’e’ yáax jaliscoil kaaj tu’ux kun chíimpoltbil jala’ach yéetel u suuka’anil kaaj, ts’o’oke’ lelo’ páayt’aan ti’al u yantal uláak’ kaajo’ob ka u beeto’ob xan lelo’.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan