K'iintsil
Ba’ax k’aaba’inta’an inteligencia
artificial generativa (IAG) táan
u bin u chich pets’ik recursos
energéticos beyxan ja’ yaan
yóok’ol kaab, ba’ale’ modelos
ma’ seen nuuktako’ob yéetel
uts u meyajo’obe’ je’el u beetik
u p’íitchajal u k’a’abéetkunsa’al
tak u 90% le ba’alo’obo’, beey tu
ya’alaj Unesco ti’ k’a’aytajil ts’íib
le martes máanika’.
Ts’íibe’ k’aaba’inta’ab ‘Más
inteligente, más pequeña, más
fuerte: IA generativa eficiente en
el uso de recursos y el futuro de la
transformación digital’, ts’o’oke’ ku
ch’a’achibtik u séeb k’éexel bix u
meyajta’al u modelosil IAG ti’al ka
chichankúunsa’ak tumen beyo’ ma’
talam je’el u k’a’abéetkusa’alo’ob
yéetel ma’ táan u jach k’askúuntik
yóok’ol kaab.
Ichil ba’ax a’alab te’el ts’íibo’,
nu’ukulo’ob je’el bix ChatGPT táan u
k’a’abéetkunsiko’ob maanal 300 GWh
lalaj ja’ab. Lela’ leti’e’ beyka’aj u muuk’il
sáasil ku k’a’abéetkunsa’al tumen
maanal óoxp’éel millonesil máako’ob
ti’ lu’umo’ob je’el bix Etiopía.
Beyxan, ts’íibe’ ku ch’a’achibtik
beyka’aj uk’be’en ja’ ku ch’a’abal
ti’al kúuchilo’ob tu’ux yaan datos
yéetel le ku beeta’al u meyaj le
sistemas je’elo’, ts’o’oke’ lelo’ je’el u
yóoxtenchajal ti’al u ja’abil 2027
te’el nojoch tecnológica mola’ayo’ob.
Leona Verdaderoe’, u expertail
IA ichil Unesco, yéetel juntúul
máax ti’ jo’olbes ts’íibe’, tu
chíikbesaj ka’ap’éel talamilo’ob: le
jach p’íit ba’al jóok’sa’an yóok’olal
beyka’aj u muuk’il sáasil yéetel
ja’ ku meyaj ti’al el modeloso’,
yéetel ba’axo’ob k’atik u beel
nukuch sistemas, u ya’abile’ leti’e’
k’ala’antako’obo’.
Jump’éel ti’ le ba’ax ku kaxta’al
yéetel meyaje’, “u sáasilkúunsa’al
bix je’el u béeytal u yantal
datos yóok’olal beyka’aj ba’al ku
k’a’abéetkusa’al kéen beeta’ak u
meyaj modelos generativos»
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan