Ikil táan u seten beetik ooxol te’e ts’ook k’iino’ob tu lu’umil Yucatáne’, u jala’achil le lu’uma’, Mauricio Vila Dosal, tu jets’aje’, ti’al u ts’a’abal u báakunail Covid-19 kun ts’a’abal ti’ nojoch máako’ob te’e jaatsil k’iino’oba’, unaj u yáax chu’upul ti’ kúuchilo’ob tu’ux yaan síis, ti’al beyo’ ma’ u yantal u sajbe’entsil u k’éexel wa ba’ax ti’ tumen le ooxolo’.
Tu káajbale’, Vila Dosale’ tu ch’a’achibtaj u k’a’ananil u sáasil meyaj tuláakal máaxo’ob táan u meyaj ti’al u ts’a’abal báakuna tu lu’umil Yucatán; ka’ache’ ti’al u páajtal u yilik máak bix u ch’a’abal yéetel bix u ts’a’abal ts’áak ti’ jéeringae’ tu táan máak ku beeta’al, ba’ale’ walkila’ ma’ táan u páajtal u beeta’al beyo’.
También te puede interesar: Por altas temperaturas, modifican manejo de dosis contra Covid-19 en Yucatán
Le 7 ti’ abril máaniko’, ka’aj káaj u ts’a’abal u báakunail Covid-19 ti’al nojoch máake’, u jala’achil u lu’umil Yucatáne’, tu ya’alaj u jela’anil yéetel uláak’ péetlu’umo’ob tu’ux a’ala’an ku ts’a’abal báakuna ti’ jéeringao’ob mixba’al yani’, tu lu’umil Yucatáne’, ku páajtal u laj ila’al bix u ts’a’abal.
“Ba’ax táan k beetik weye’, leti’ k-e’esik jach tuláakal ba’ax ku beeta’al ma’ili’ ts’a’abak ti’ máake’, ti’al beyo’ u yilko’ob laj chuka’an ba’ax ku ts’a’abal ti’obi’; tu chan nu’ukul ku ch’a’abal ti’al u ts’a’abal te’e jéeringao’ ti’al u páajtal u yilko’ob jach tuláakal”, beey tu ya’alaj Vila Dosal.
Ba’ale’, tu jo’oloj jo’op’éel k’iino’obe’, yanchaj u k’éexel ba’al tumen táan u seen beetik ooxol. “Ma’ yanak mix ba’al ka u beet u xanchajal, ba’ale’ te’e ts’ook ka’ap’éel wa óoxp’éel k’iino’oba’, ts’o’ok u jach táaj beetik ooxol, le beetik ti’al ma’ u yantal mix jump’éel sajbe’entsil yóok’lal mixba’ale’, ku yáax ts’a’abal u ts’aakil báakuna’ te’e jéeringao’ ba’ale’ ti’ jump’éel kúuchil tu’ux síis yéetel tu’ux ma’ jach táaj ooxoli’, ti’al u páajtal u ts’a’abal kéen ts’o’okok”, tu ya’alaj.
Beyxan, jala’ache’ tu ya’alaj kex beyo’, láayli’ yaan u ye’esa’al ti’ máak jéeringa kun ts’a’abal ti’, ti’al beyo’ ma’ chi’ichnaktal máak.
Ichil ba’ax a’alab tumen meteorólogo, Juan Antonio Palma Solíse’, tu péetlu’umil Yucatáne’ táan u jach beetik ooxol ti’ le ts’ook ja’abo’oba’, ts’o’okole’ te’e k’iino’oba’ ooxole’ ts’o’ok u náakal tak 45 graados sentiigradóos (°C) ti’ jayp’éel kaajo’ob.
Leti’e’ tu ya’alaje’, le ooxol táan u beetik te’e k’iino’oba’ ta’aytak u chukik le ooxol tu beetaj tu winalil abril ti’ u ja’abil 2015, tu’ux yanchaj u jach táaj ka’anal chokoj ooxolil te’e lu’uma’. Ichil ba’ax ku yila’al ku taal u k’iin yéetel le ooxolila’, ts’o’ok u yila’ale’ yaan u p’áatal beyo’ tak le p’isk’iinil ku taalo’, yéetel tukulta’ane’ u jach chokoj ooxolil kéen u beete’ yaan u k’uchul ichil 40°C yéetel 45°C tu lu’umil Kaanpech yéetel Yucatán, je’el bix xan tu chik’inil Quintana Roo.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
