Unaj u yantal a’almajt’aano’ob ka u jach chíimpolto’ob yéetel u táan óolto’ob maaya kaaj, ma’ chéen u miatsil yéetel ba’ax suuk u beeta’ali’, tumen unaj u yila’al ba’ax k’a’abéet ti’, beey úuchik u ya’alik Nicasio Canché Catzín, juntúul jo’olpóop ti’ u kaajil Tulum; máax tukultike’, ma’alob le xíimbalmeyaj kun beetbil tumen u jala’achil u lu’umil México tu’ux yaan u k’áatik ka sa’atbesa’ak si’ipil úuchik u yúuchul u Ba’ateltáambalil Castas, ba’ale’ u jaajil ba’ale’, leti’ u na’atale’ le je’elo’ jump’éel taamtam talamil yaan.
Ti’ k’a’aytajil tsikbal yanchaj le miércoles máanika’, jala’ach Andrés Manuel López Obradore’, tu jeel jets’aj le 3 ti’ mayo ku taala’ yaan u k’áatik ka sa’atbesa’ak si’ipil tumen maaya kaaj, úuchak u jach táaj máansa’al loobilajil yéetel yaj óolal tu Ba’ateltáambalil Castas.
También te puede interesar: Se requieren leyes que respeten la etnia maya: dignatario de Tulum
Canché Catzín tu tsolaje’, u beeta’al le je’elo’ k’a’anan ba’al, ts’o’okole’ yaan u yutsil k’a’ama’al tumen máasewal kaajo’ob, tumen talam úuchik u máan k’iin ti’ úuchben máako’ob te’e k’inako’obe’.
Beey túuno’, jo’olpóop tu ya’alaje’, ts’o’ok u k’áatik ti’ u jala’achil le’ lu’uma’, je’el bix táan u yantal u yóol u beetik le ba’ax ts’o’ok u ya’aliko’, ka meyajnak xan ti’al u yáanta’al yéetel u chíimpolta’al maayaob.
Leti’e’ tu yaj óoltaj, kex táan u yáalkab siiglo XXIe’ láayli’ yaan maayaob p’ata’an paachil, tumen ma’ chúukpajak a’almajt’aan no’oja’an u ti’alo’ob, ts’o’okole’ le yano’obo’ ma’ xan táan u chíimpolta’ali’.
“Maaya kaajo’obe’ ma’ chéen miatsilo’ob yéetel suukaanilo’obi’, tu ya’alaj. Ts’o’okole’ ch’i’ibal láayli’ kuxa’ane’ táan u k’áatik ti’ jala’acho’obe’ ka chíimpolta’ako’ob yéetel ka kaláanta’ako’ob.
“Yaan jala’acho’ob ma’ u k’ajóol tu beel maayaobi’, mix xan u miatsilo’ob yéetel ba’ax suuk u beetiko’obi’, ts’o’okole’ je’el máakalmáak ti’ u yóox jaats meyajil jala’ache’ ma’ patal mix u t’anko’oni’, beyxan u yúuchul yéetel ajpat a’alamajt’aano’ob yéetel aj-jets’ a’almajt’aano’ob, máaxo’ob ku máan u tuus a’aliko’ob meyaj bin kéen u beeto’obe’, ba’ale’ kéen ts’o’okok u náajalo’obe’ mix táan u ka’a yila’alo’obi’”, tu ya’alaj.
Beyxan tu ya’alaje’ ts’o’ok p’a’atalo’ob paachil tumen máaxo’ob ts’áak t’aak’in ti’al meuaj, tumen jala’ache’ chéen taak’in ku táanilkunsik, ts’o’okole’ ba’ax yaan yéetel kaláanta’an ti’ yóok’ol kaab tumen maaya kaajo’obe’, ku láaj k’askúunsa’al chéen beyo’.
“Máaxo’ox ts’áak taak’in ti’al meyaje’ ku tukultiko’ob mina’an k na’at, mix xan táan k kaláantik yóok’ol kaab, ba’ale’ úuch káajak k kaláantik. Chéen ba’axe’ u yokolta’al yéetel u to’okol to’one’ cha’aban tumen jala’acho’ob”, tu ts’ook a’alaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
