de

del

Foto: Carlos Alberto Yáñez Arenas

Ichil u yáax tsoolts’íibil xaknalo’ob yaan tu péetlu’umil Yucatáne’ béeychaj u táakbesa’al óoli’ jump’íit maanal ti’ 120 u túul ba’alche’i’, beyxan táakbesa’an u sientiifikoil k’aaba’, ich káastelan, inglés, maaya t’aan yéetel maaya lacandón, ti’al beyo’ u chíimpolta’al le ba’alche’oba’, tumen k’a’anan xan u chíimpolta’alo’ob yéetel u k’ajóolta’alo’ob yóok’lal u k’a’ananilo’ob ti’al yóok’ol kaab.  

Tu jo’oloj ka’ap’éel ja’ab káajak u beeta’al meyaje’, ajxak’al xooko’ob yéetel ajkaambanaja’an máako’obe’, tu ts’áajo’ob k’ajóoltbil tsoolts’íib táan u tukulta’al jach je’el u yantik xoknáalo’ob, máaxo’ob ts’aatáantik yóok’ol kaab yéetel tumen máaxo’ob beetik xaak’al wa meyajo’ob yéetel éerpetologiaa.  

 

También te puede interesar: Catálogo de reptiles de Yucatán incluye nombres de especies en maya

 

315 u wáalal le áanalte’o’, ts’o’okole’ ti’ ku tso’olol jayp’éel ba’al ti’ u ya’abil u jejeláasil ba’alche’ yaan teu noojolil u nojlu’umil México.  

Kex tumen ts’o’okili’ u yantal yáax meyajo’ob beeta’an tu yóok’lale’, tukulta’ab k’a’anan u túmbenkunsa’an ba’ax ojéelta’an tu yóok’lal le jaatsil ba’alche’oba’, ba’ale’ beyxan u ye’esa’al bix kuxa’anil xaknalo’ob tu péetlu’umil Yucatán te’e k’iino’oba’.  

Beyxan ts’a’aban oochelo’ob ma’alo’ob jóok’sa’ano’obi’, lalaj juntúul ba’alche’ ku chíikbesik tu’ux ojéela’an kuxa’an le xaknalo’, yéetel bona’an u ch’i’ibalil, u tsoolil yéetel u siientifikóoil k’aaba’, beyxan u k’aaba’ ich káastelan, inglés yéetel wa ojéela’ane’, ich maayai’.

Máaxo’ob meyajte’ tu ya’alajo’obe’, yaan tu’uxe’ ts’o’ok u bin u k’éexel tu’ux kaja’an le ba’alche’obo’, tumen láayli’ beey u bin u k’éexel k’áax wa lu’um tu’ux yano’ob, ikil u k’uchul chak ik’alo’ob, u seten beeta’al najo’ob wa u beeta’al u k’uchul máak xíinximbali’.

U yuumilo’ob tsoolts’íibe’ leti’ le je’elo’oba’: Carlos Alberto Yáñez Arenas, máax ku meyaj Facultad de Ciencias ti’ u noj najil xook Escuela Nacional de Estudios Superiores, unidad Mérida ti’ u noj najil xook Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM), Xavier Chiappa Carrara, Alfredo Gallardo Torres, yéetel uláak’ u ajxaak’ailo’ob Colegio de la Frontera Sur (Ecosur) je’el bix Rogelio Cedeño Vázquez yéetel Víctor González Sánchez.

Beyxan yaan ba’al ti’ áantajnaj Daniel May Herrera yéetel Luis Fernando Díaz Gamboa, máax jo’olbesik Red para la Conservación de los Anfibios y Reptiles de Yucatán (RCARY) yéetel máax beetik u boocalil noojol-lak’in Asociación para la Investigación y Conservación de los Anfibios y Reptiles de México (AICAR), úuchik u táakpajalo’ob ich Laboratorio en Ecología Geográfica (EcolGeo) ti’ u noj najil xook UNAM, jo’olbesa’ab tumen jxak’al xook Yáñez Arenas.


Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan