Te’e péetu’umila’, kaabal ti’ u lu’umil Quintana Rooe’ ti’ yaan Yucatán, tu ka’a kúuchil ichil le lu’umo’ob tu’ux asab ya’ab u yelel k’áax, ts’o’okole’ ti’ yaan Kaanpech, tu yóox kúuchili, ba’ale’ ichil enero tak walkila’ ts’o’ok u jóopol k’áak’ uktéenal, le beetik ts’o’ok u k’astal 593 ektaareas tu lu’umil Yucatán.
Ichil ba’ax ku ya’alik Comisión Nacional Forestal (Conafor) tu noojolil u nojlu’umil Méxicoe’, Quintana Roo jo’olbesik péetlu’umo’ob tu’ux ku yelel k’áak’, tumen ts’o’ok 22 u téenal u jóopol k’áak’i’, le beetike’ ts’o’ok u k’astal 929 ektaareasi’.
También te puede interesar: Yucatán, segundo estado peninsular con más incendios
Kaanpech túune’, leti’e’ tu’ux ma’ jach táaj jóopok k’áak’ ti’ k’áaxi’, tumen ichil enero tak le k’iin yaniko’ona’, chéen ojéela’an jóop k’áak’ kex kantéen ka’aj k’aschaj 292 ektaareasi’.
Yóok’lal beyka’aj úuchik u xáantal joopol k’áak’e’, tu lu’umil Kaanpeche’, k’áak’ t’áabe’ xáanchaj 77:30 ooras; Quintana Rooe’, k’áak’ t’aabale’ xáanchaj 118:30 ooras yéetel Yucatáne’ xáanchaj 63:34 ooras.
Te’e ja’aba’, ts’o’ok u jóopol k’áak’ ich k’áax kex 5 mil 261 u téenal, ti’ 32 u p’éel péetlu’umo’ob, yéetel ts’o’ok u k’aschajal kex 286 mil 437 ektaareas.
Tu lu’umil Yucatáne’, meyajnaja’an 308 máako’ob ti’al u tu’upul k’áak’ ich k’áax; tu lu’umil Quintana Rooe’, yaan kex mil 869 u túul máak yéetel Kaanpeche’, 76 u túul máak ts’o’ok u meyaji’.
Conafore’ ku páayt’antik kaaj ti’al u kanik u beet ba’al kéen u yil yaan tu’ux táan u yelel k’áax. Yáaxe’ unaj u pixik máak u chi’ yéetel u ni’, kéen ts’o’okoke’, unaj u t’aan máak 999 689 1490, ti’al u ya’alal ti’ mola’aya’.
Beyxan, unaj u kaláantik máak u jóopol k’áak’ ti’ k’áax, ba’ale’ ti’al u béeytale’ ku k’áata’al ti’ máak ma’ bin u pu’ulul ta’ míis ti’ bejo’ob, mix nu’ukulo’ob je’el u jóopolo’obe’ wa t’aabalo’obi’.
Kéen xi’ik máak ti’ k’áaxe’, ku k’áata’al ma’ u t’a’abal k’áak’i’, mix xan u p’a’atal u yalabil ba’al te’elo’, k’a’abéet u tu’upul yéetel ja’ beyxan lu’um.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
