U k’ulubil Cozumel wa pigmeo k’ulube’ (Procyon pygmaeus) juntúul ba’alche’ kaja’an ichil u xamanil yéetel u noojolil u peetenil Cozumel, ba’ale’ walkila’ táan u kaxtik bix ma’ u ch’éejel te’e baantaa’ tumen ku yach’a’alo’ob, le beetike’ táan u beeta’al jump’éel nu’ukbesaj ti’al u yoksa’al tu pool máaxo’ob ku máan ti’ kisbuutso’obe’ ti’al ma’ u seen chich bino’obi’.
U jejeláasil le ba’alche’a’, chéen ti’ le petenil ku páajtal u kaxta’al, beey u ya’alik j biologóo Rafael Chacón Díaz, máax jo’olbesik u kúuchil u kaláanta’al yéetel u ka’ansal u jejeláasil ba’al ti’al u yutsil yóok’ol kaab, táakbesa’an ichil Fundación de Parques y Museos de Cozumel. Leti’e’, ku ya’alike’ u jela’anil yéetel le uláak’ juntúul u láak’ le ba’alche’a’ yaan zona continentale’, ti’ yaan tumen le yaan Cozumele’ chichan.
También te puede interesar: Mapache de Cozumel lucha por la supervivencia
Pigmeo k’ulube’ chéen ichil 250 yéetel 300 u túul yaan. Ku nojochtal tak yóok’ol 50 sentiimetros yéetel u aalile’ chéen ichil 3 tak 4 kilos. Suuka’an u jantik xíiwo’ob, mootso’ob, u yich che’ yéetel ba’alche’ob je’el bix káangrejos wa tak je’. Óoli’ lajka’p’éel ja’ab ku xáantal u kuxtal.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
