Chileil kúuchil beetik cha’ano’ob, Raki Films, ku tukultik ichil u ba’alumbáaj yóok’ol kaabe’ ku páajtal u ts’áak jayp’éel ba’alo’ob ti’al u páajtal u yila’al ka utsil yanak ba’al ti’al u paachil k’iino’ob kuxtal. Le beetike’, tu káajsaj jump’éel túumben meyaj ku k’aaba’tik Los Niños del Agua, nu’ukbesaj tu’ux yaan u xíimbalta’al wakp’éel lu’umo’ob tu’ux yaan u chíikpajal x ch’úupalal yéetel xi’ipalal kaláantik le k’a’anan ja’o’.
“Ichil u meyajil Los Niños del Agua, u paalilo’ob yóok’ol kaabe’ ku kaniko’ob k’a’anan ba’alo’ob suuk ka’ach u beeta’al tumen úuchben ch’i’ibalo’ob ti’al u kaláanta’al u jach k’a’ananil ba’al p’ata’ab to’on tumen le úuchben máako’obo’: ja’”, tu ya’alajo’ob.
También te puede interesar: 'Los Niños del Agua', serie que rescata la tradición ambiental de Yucatán
Ti’ láalaj xóoxot’ cha’ane’ yaan u yila’al jump’éel noj lu’umili’, yaan u chíikbesa’al jump’éel wa ba’ax suuk u beeta’al ti’al u kaláanta’al ja’ ti’ le lu’umo’, ts’o’okole’ yaan u chíikbesa’al juntúul paal yaan u ja’abil ichil 8 tak 14, máax yaan u kaxtik u yoksik tu pool u kaajale’ ba’axten k’a’anan u ch’a’ajolta’al u beeta’al le úuchben ba’alo’ob ti’al u kaláanta’al ja’.
Yaan u chíikbesa’al u petenil Yucatán, México; u petenil Rapa Nui, Chile; u wiitsilo’ob Cusco, Perú; u petenil Tafilalet, Marruecos; u deltail Saloum, Senegal; yéetel u noj kaajil Roma, Italia.
Le 19 ti’ julio máaniko’, káaj u táabsa’al cha’an tu lu’umil Yucatán; yáax meyajnajo’ob Maxcanú, u kaajal Oriana Pech, máax ku chíikpajal ti’ u xóot’ mexikoil cha’an.
“Yéetel Orianae’ béeychaj k k’ajóoltik bix u chíimpolta’al ja’ tumen maayaob; t k’ajóoltaj u k’a’ananil ts’ono’oto’ob, t k’ajóoltaj k’áax kaláanta’an Dzilam de Bravo, yéetel u yúuchben kaajil Uxmal, tu’ux chíikbesa’an Cháak”, beey úuchik u ya’alik Joy Penroz, máax jo’olbesik ca’an
Máaxo’ob ku chíikpajal ti’ cha’an
U táakpajal Oriana te’e cha’ana’, béeychaj tumen yáax beeta’ab payalt’aan ti’al u yila’al máax no’oja’an ti’al u chíikpajali’. Payalt’aane’ k’uch tak u maama Oriana, Lucía Pech, máax tu tsikbaltaj ti’ u paalile’, leti’ túune’ tu yóotaj ka ts’íibta’ak u k’aaba’i’, le beetik túuxta’ab jump’éel kóom cha’an ti’al u yila’al bix leti’ yéetel wa no’oja’an u ti’al.
Ka’aj ila’ab tumen máaxo’ob beetike’, tu tukultajo’ob ma’alob u ti’al cha’an. Le beetike’ káaj xan u ka’ansa’al ti’ jejeláas ba’al yaan u yil yéetel ja’. U táabsa’al cha’ane’, xáanchaj jo’op’éel k’iin; Orianae’ tu cha’antaj u beeta’al Ch’a’a Cháak.
Tak walkila’, ma’ jéets’ek ba’ax k’iin kéen ts’a’abak cha’antbil Los NIños del Agua, ba’ale’ mola’ayil beetik cha’ane’ ku tukultike’, tuláakal u meyajil ti’al u beeta’ale’ yaan u xáanta’al jump’éel ja’ab, tumen ma’ ts’o’okok u láaj xíimbalta’al tuláakal le lu’umo’obo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
