de

del

U 67 por siientoil u kajnáalilo’ob Yucatáne’ ku chíimpoltik u maaya ch’i’ibalil: Indemaya

El 67 por ciento de la población yucateca se considera maya: Indemaya
Foto: Rodrigo Díaz Guzmán

Tu lu’umil Yucatáne’,  u 67 por siientoil kaajnáalo’obe’ ku chíipoltikubáaj beey máasewal, beey úuchik u ya’alik máax jo’olbesik Instituto para el Desarrollo de la Cultura Maya (Indemaya), Eric Villanueva Mukul, tu súutukil úuchik u chíimpolta’al u meyaj maaya wíiniko’ob.

Úuchik u máan U K’iinil Máasewal Kaajo’obe’, u jala’achil le péetlu’uma’ tu chíimpoltaj u meyaj 16 u túul máako’ob ts’o’ok u máansiko’ob ya’abach ja’abo’ob táan u péektsiltiko’ob yéetel táan u mu’uk’ankúunsiko’ob u kuxtal maaya kaaj te’e lu’uma’, beyxan ti’ uláak’ táanxel kaajo’ob.  

Villanueva Mukule’, tu k’ubaj chíimpolal ti’ Basila Tzec Uc, x k’am paal ti’ u kaajil Yaxachén, Oxkutzcab; beyxan ti’ Juan José Ramón Guzmán, u ministroil paax, máax beet u ts’íib paaxil U Noj K’aayil U Lu’umil México ich maaya t’aan, máax síij tu kaajil Jo’.

 

También te puede interesar: El 67 por ciento de la población yucateca se considera maya: Indemaya

 

Beyxan, k’u’ub ti’ Addi María Ay Ché, ti’ u kaajil Chichimilá yéetel Engracia Chan Tut, ti’ u kaajil Tekit, tumen no’oja’an meyaj u yojelo’ob ti’ u janalilo’ob le lu’uma’; María Elisa Chavarrea Chim, ti’ u kaajil Chumayel, x maaya ts’íib; Rosa Elena Basto Collí, máax u yojel u chuy Xmanikte’, yéetel kaja’an tu kaajil Tekax.

Uláak’ máaxo’ob chíimpolta’abo’obe’: j ts’íib Miguel Ángel Cervantes Aguilar; j ts’íib k’ajla’ay Efrén Torres Rodríguez; j ka’ansaj jáarana Jesús Orlando Várguez Medina; u baatsil  Jaraneros Cámara Mejía; J meen, Federico Cabañas López; yéetel juntúul máax tsikbaltik u beel xíimbalil Gregorio Cabrera Perera, tuláakalo’obe’ ti’ síijo’ob tu kaajil Tekax.

Te’e súutuko’, j ts’a’ab chíimpolalo’ob xan ti’ u baatsil kajnáalo’ob yanchaj u bino’ob te’e naachilo’: Ariel Balam Díaz de Akil yéetel Héctor Daniel Chan May, máaxo’ob síijo’ob tu kaajil Oxkutzcab, ts’o’okole’ tu ja’abil 2015 tu ts’áajo’ob u kúuchil janal “Mi lindo Yucatán” yéetel “El Rincón Yucateco”,  tu noj kaajil San Francisco, California, Estados Unidos, tu’ux ku beeta’al janalo’ob suuk u jaanta’al tu péetlu’umil Yucatán.

Chíimpolta’ab Gilberto Cetina Cachón, síij tu kaajil Mérida, tumen tu ja’abil 2001 ka tu yáax ts’áaj, ichil múul meyaj yéetel u yuume’, ka’ap’éel kúuchilo’ob janal tu noj kaajil Los Ángeles, California, Estados Unidos, tu ka’ap’éelale’ “Chichén Itzá” u k’aaba’. 

Villanueva Mukule’ tu ya’alaje’ “Yucatáne’ jump’éel ti’ le péetlu’umo’ob tu’ux ya’abach ti’ u kajnáalo’obe’, óoli’ u 67 por siientoile’, ku chíimpoltikubáajo’ob beey máasewalo’ob, beey maayaob”. 

Ts’o’okole’, te’e lu’uma’, kex beyka’aj ba’al ts’o’ok u yúuchul yéetel maaya t’aane’ , léeyli’ kex u 25 por siientoil kajnáalo’ob t’anik máasewal t’aan.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan