Kex tumen k’a’ayta’ab u k’a’alal jayp’éel k’iino’ob u yúuchben kaajil Cobá tumen Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH), éejidatario’obe’ tu ka’a je’ek’abtoj joolnaj le miércoles máanika’, ts’o’okole’ tu cha’ajo’ob u máan, x ma’ bo’olili’, aj xíinximbal máako’ob ti’ u lu’umil México, beyxan ti’ táanxel kaajil máako’ob.
Le je’elo’, tu beetajo’ob tumen beey úuchik u mokt’anta’al tumen le éejidoo’, tumen tu ch’a’ajo’ob u t’aanile’ yaan bin u tokiko’ob u nooyil meyaj le kúuchilo’, tu yáak’abil le martes máanika’.
Beey túuno’, ti’al miércolese’, ka tu chukaj láas 9 ja’atskab k’iine’, éejidatario’obe’ tu je’ek’abtajo’ob u joolnajil le kúuchilo’, ka tu cha’ajo’ob u máan aj xíinximbal máako’ob; tu beetajo’ob ba’ax jets’a’an ti’al u kaláanta’al u toj óolal máak, je’el bix u p’i’isil u chokwil u wíinkilalo’obi’, u ts’a’abal jeel áantikbakterial, u yila’al ma’ u múuch’ul máak yéetel u ts’áak u pix chi’ob.
También te puede interesar: Ejidatarios toman acceso a la zona arqueológica de Cobá
Fausto May Cen, máax jo’olbesik u múuch’il éejidatario’obe’, tu ya’alaje’ le 133 u túul éejidatario’obo’ ma’ táan u k’exik u tuukulo’ob yéetel ba’ax táan u beetiko’ob walkila’, tak kéen béeyak u beeta’al mokt’aan ichil u jo’olpóopilo’ob u lu’umil México, tumen leti’obe’ ts’o’okili’ u yáax k’áatiko’ob ka yanak u taak’in u náajalto’ob kéen u bo’ot máak u yokol u xíimbalt le úuchben kaajo’.
“Ma’ táan k jáawsik mokt’aan je’ets’ ichil áasambleai’: x ma’ bo’olik kéen cha’abak u yokol aj xíinximbal máak te’e úuchben kaajo’ tak kéen béeyak u yantal mokt’aan ichil leti’ob yéetel le mola’ayo’. To’one’ je’el k óotik tsikbale’. Ma’ táan k p’atik ich sajbe’entsil u toj óol máaxo’ob ku kóojolo’ob xíimbali’, tuláakal ba’al meyajta’an tu beel”, tu ya’alaj.
Tu ya’alaj xane’, líik’saj t’aan ku beetiko’obe’ beey kéen u beeto’oba’, ich jets’ óolal, ts’o’okole’ táan u páa’tiko’ob ka béeyak u yúuchul tsikbal yéetel jo’olpóopo’ob.
Ka’alikile’, Margarito Molina, u meyajnáalil INAH te’e péetlu’umilo’, tu ya’alaje’ yaan u kaxtik u múuch’ikubáaj tsikbal yéetel éejidatario’ob, ti’al beyo’ u jets’iko’ob bix yaniko’ob tu táan le ba’ax táan u yúuchula’, ba’ale’ tak le miércoles máanika’, ma’ beetak múuch’tambali’.
INAHe’ tu ts’áaj ojéeltbil le martesa’, ma’ béeyak u beeta’ali’ tumen “táan u kaxta’al ma’ u yantal sajbe’entsil ti’al mix máak, yéetel tumen táan u ts’aatáanta’al u kaláanta’al u toj óolal kaaj ti’ u pak’be’en k’oja’anil Covid-19i’”, le beetik yaan u ka’a k’a’alal u yúuchben kaajil Cobá.
Tu ya’alaje’, leti’e’ jo’oljeak miércoles 11 ti’ agosto kéen k’a’alak ti’ kaaj, yéetel yaan u ka’a je’ebel tak kéen ka’a k’a’ayta’ak. Ts’o’ok u yáax k’a’alal ka’ach, le 30 ti’ julio máaniko’, yéetel yaan u je’ebel ka’ach le 4 ti’ agosto máanika’, úuchik u tsa’ayal Covid-19 ti’ juntúul u aj meyajnáalil le kúuchilo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
