de

del

Foto: Fernando Eloy

Úuchik u beeta’al jejeláas takpoolo’ob tu’ux yaan k’áax, je’el bix Hopelchén yéetel Calakmul, u mola’ayil Secretaría del Medio Ambiente y Recursos Naturales (Semarnat), tu páayt’antaj menonita kaajo’ob yaan te’e péetlu’umo’, ti’al u páajtal u tsikbal yéetelo’o beyxan ti’al u beeta’al mokt’aan tu’ux ka béeyak u chan ch’éensa’al u k’askúunta’al k’áax yaan te’e lu’umo’, úuchik xan u yila’ale’, ts’o’ok u jelpajal ba’ax ti’al ku k’a’abéetkunsa’al lu’um, tumen walkila’ ts’o’ok u p’áatal chéen ti’al u seen beeta’al paak’áal yéetel ti’al u beeta’al chúuk, ichil uláak’ ba’alo’ob.

Te’e mokt’aan beeta’abo’, táakpaj Agustín Ávila Romero, máax jo’olbesik u meyajil u kúuchil Centro de Educación y Capacitación para el Desarrollo Sustentable (Cecadesu); Alberto Escamilla Nava, máax jo’olbesik Promotoría de Desarrollo Forestal de la Comisión Nacional Forestal (Conafor); Jazmín Santineli, máax jo’olbesik Cooperación Internacional de la Agencia de Seguridad, Energía y Ambiente (ASEA), Francisco Zebadúa, máax jo’olbesik Comisión Nacional del Agua (Conagua) te’e kaajo’; César Romero, máax chíikbesik Semarnat te’e péetlu’umo’; Carmen Senda Acosta, máax chíikbesik Procuraduría Federal de Protección al Ambiente (Profepa) te’e baantao’; Katia Meave Ferniza, máax beetik u delegadail Programas Federales, yéetel máaxo’ob chíikbesik u jejeláasil menonita múuch’ilo’ob. 

 

También te puede interesar: Menonitas frenarán deforestación en Campeche tras acuerdo con Semarnat

 

Ichil ba’ax mokt’anta’abe’, ti’ yaan u yantal u je’elsa’al je’el ba’axak meyajil ku beetik menonitaob tu’ux ku yantal u k’askúunta’al k’áax te’e baantao’, le beetike’, yaan u yantal u táakpajal xan u yóoxjaats meyajil jala’ach ti’al u jeel p’a’atal tu beel le k’áaxo’ yéetel le lu’umo’, yaan xan u ts’a’abal jump’éel u kúuchil ti’al ka béeyak u yúuchul tsikbal mantats’, yóok’lal ba’ax yaan u yil yéetel u jóok’ol u yutsil ba’al ti’ ba’ax ku meyajta’al, tumen u tuukulile’ ka kaxta’ak ba’alo’ob ma’ táan u jach loobiltik yóok’ol kaab kéen jo’op’ok u beeta’al.  

Beyxan yaan u k’uchul u súutukil u yila’al ba’ax yaan u yil yéetel ju’uno’ob, ti’al u séebkunsa’al ba’ax najmal u yila’al tu mola’ayil Semarnat, ti’al u je’ets’el ba’ax meyajil táan u beeta’al te’e lu’umo’, ti’al u yila’al máax ti’alintik le lu’umo’, ti’al u je’ets’el u k’áax maaya kaaj, ba’ale’ beyxan ti’al u tsola’al u nu’ukil u ko’onol yéetel u ma’anal lu’um tumen menonita kaajo’ob; je’el bix xan ti’al u ts’aatáanta’al takpool yaan tak walkila’, yóok’ol menonitaob, beyxan ti’al u yila’al u yutskíinsa’al yéetel u chan ch’éensa’al u loobilta’al yóok’ol kaab.   

Yéetel le yáax múuch’tambala’, k’a’aytabe’ yaan u yantal uláak’ jump’éel tu yáax k’iinil septiembre, tu kaajil Hopelchén, tumen wa k’a’abéetchaje’, u xíimbalta’al le k’áaxo’obo’ yéetel u chíikbesa’al tu beel ba’ax le táan u ya’alalo’, tumen beyo’, menonita kaaje’ ma táan u yu’ubik wa chéen taak u beeta’al k’aas ti’ob, tumen u jaajile’ táan u kaxta’al ka yanak tsikbal ti’al múul meyaj.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan