de

del

Ooch Kaan

Ya'abach máak ku sajaktal kéen u yilej ba'ale ma' k'aak'as kaanili'
Foto: Sasil Sánchez Chan

Je’el u k’uchul u p’is tak jo’op’éel meetros u chowakil; ku jaantiko’ob mejen ba’alche’ob je’el bix ch’o’ob wa kitam. U ch’i’ibale’ ti’ u ch’a’amaj ti’ u baatsil boidae, ts’o’okole’ leti’e’ suuk u yantalo’ob te’e lu’uma’, chéen ba’axe’ sajbe’entsil yanik tumen táan u k’askúunta’al k’áaxo’ob tu’ux kuxa’an.

Le ba’alche’a’, ma’ k’aak’askaanili’, mix ts’íiki’, kex tumen yaan ku jach nuuktali’. Ti’al u chukik u yo’oche’ ku yantal u bak’ik yéetel u wíinkilal ti’al u kupik u yiik’. U yich ooch kaane’ mejentak yéetel u tu’uk’ile’ túuts’ wóolis. Tu chowakile’ yaan u wíiwits’ káafeil, yéetel tu paache’ yaan jump’éel t’o’ol ku káajal tu ni’, ba’ale’ ku yáalkab tak tu tséel u pool, yáanal u yich tak tu kama’ach. Ku xuultal kéen u chuk óoxp’éel wa kamp’éel ja’abil u kuxtal; ba’ale’ u nuuktakile’ ku chukik tu jo’oloj lajun ja’ab. Je’el u kuxtal tak 15 ja’abo’obe’.

Suuk u kuxtal tu’ux chokoj u yooxol ti’ u lu’umil México, je’el bix tu petenil Yucatán, Centroamérica yéetel Sudamérica, ba’ale’ beyxan tu’ux ku beeta’al kool.

 

Lee en español: Boa constrictor, asusta a muchos pero no es venenosa


Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan