Tu sáasbal jo’oljeak lunese’ máaxo’ob tu yóotajo’obo’ suunajo’ob ti’ najilo’ob xook. Tu noj kaajil Jo’, tu jo’oloj 18 winalo’ob k’ala’ak u najil xook Nicolás Bravo, tu baantail Santiagoe’, ka’a je’ek’abta’ab joolnaj, ba’ale’ kex beyo’, x ka’ansajo’ob yano’ob te’elo’ tu ya’alajo’obe’ u ya’abil le xoknáalo’obo’ tu jets’ajo’ob ti’ Internet kéen u ch’a’ob le xooko’.
U 18 u p’éel kúuchilo’ob xook yaane’, je’eb tuka’atéen le 30 ti’ agosto máanika’, kex ti’ u ya’abile’ óoli’ mix máak bini’. Yanchaj wa jaytúul taatsil bine’ ti’al u ya’alik bix kéen u ch’a’a xook u paalil: te’e najil xooko’ wa ti’ Internet.
También te puede interesar: Docentes regresan a las aulas en varias escuelas de Mérida
X ka’ansaj Lucía Amayae’, máax ku ka’ansik segundo ti’ primariae’, tu ya’alaje’ ti’ le 19 u túul xoknáalo’ob yaan ti’e’ chéen juntúul ts’o’ok u jets’ik yaan u bin kaambal te’elo’, le beetike’ láayli’ unaj u kaxtik bix kéen u beet le ka’ansajo’, tumen mina’an Internet ti’ob te’e najil xooko’, le beetik ma’ tu béeytal u meyaj beyo’.
“Kexi’ wa ka ts’a’abak to’on ka’ach tumen u Jala’achil le lu’uma’ (Internet)”, tumen wa beyo’, ku ya’alik, je’el u páajtal u ts’a’abal xook ti’ paalal táan u jets’ik tu yotoch kun kaambal, je’el bix úuch le ja’ab máaniko’.
Sáamal miércolese’ leti’ kéen láaj je’ets’ek ba’al ti’ le ja’abil xooka’ tumen te’e k’iino’ yaan u yojéeltiko’ob jaytúul paalal kun bin te’e najil xooko’, tu ya’alaj.
Ku tsikbaltike’, aj ka’ansajo’obe’ u ts’áamaj u yóolo’ob ti’al le meyajo’, ba’ale’ ku yilke’ táan u binetik ya’abach ba’alo’ob tumen “t chiichimpoolkíinsakbáaj ti’al u kaamal le paalalo’obo’, ba’ale’ ma’ táan u chúukpajal u nu’ukulil (te’e najil xooko’), ts’o’okole’ beey mina’ano’, to’on bo’otik”.
Ti’ le 350 u túul taatatsilo’ob yaane’, chéen 10 áantajnaj ti’al u páakta’al le najil xooko’, le beetike’, ku yilko’obe’ ma’ táan u yáanta’alo’ob xan ti’al u bo’otiko’ob Internet. Beyxan, táan u k’áatiko’ob u yáantaj jo’olpóopo’ob ti’al u béeytal u líik’sa’al tuka’atéen u yóok’olil le doomo’, tumen úuchik u taal u yiik’al Graace’ níikij ts’o’okole’ láayli’ ti’ p’aatal te’e lu’umo’”.
Juntúul na’tsile’, tu tsikbaltaje’, tu jets’aj ma’ táan u biinsik u paalil te’e najil xooko’, “tumen séeba’anili’ u k’oja’antale’”, ts’o’okole’ sajbe’entsil u yilik wa ku yantal u na’akal ti’ kamion ti’al u bin tak te’elo’, tumen leti’e’ Ciudad Caucel kaja’an.
Ti’al máaxo’ob yaan u jets’ik u bino’ob kaambal te’e najil xooko’, yaan u yantal u bino’ob óoxp’éel ooráa, ma’ táan u yantal u súutukil je’elil ti’al ma’ u yantal u jantiko’ob wa ba’ax, ti’al beyo’ ma’ u luk’siko’ob u pix chi’ob mix junsúutuk. “Táan u kaxta’al u jach kaláanta’al paalal je’el ba’axak súutukile’”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
