Ku yila’alo’ob ti’ áak’alo’ob wa u beel ja’ naats’ yanik ti’ chak te’ ka’alikil u “jayk’íinsikubáajo’ob” wa kéen búuluk múuch’ kajtalilo’ob tu’ux yaan ja’ naats’i’: moreletii áayim, juntúul ba’alche’ sajbe’entsik yanik u sa’atal yéetel ti’ kaja’an Laguna de Téminos.
Ti’ yóok’ol kaabe’ ojéela’an yaan 23 u jejeláasil áayim, óoxp’éel ti’ le je’elo’obo’ ku yila’al México, ts’o’okole’ moreletii áayime’ (crocodylus moreletii), leti’e’ kaja’an Golfo de México, beyxan tu petenil Yucatán, ba’ale’ beyxan ku yila’al Belice yéetel tu xaman-lak’inil Guatemala.
También te puede interesar: Cocodrilos de la Laguna de Términos, símbolo de la Isla del Carmen
“U áayimil páantanoe’, je’el bix xan k’ajóolta’ane’, ma’ tu chowaktal maanal ti’ 3 meetros, kex ojéelta’an yaan u xiibil ba’alche’il náaka’an tak 4.5 meetros”, beey tu ya’alaj Jacqueline May Díaz, x k’a’aytajil u múuuch’kabil “Desarrollo y Medio Ambiente, A.C.”.
U táan u poole’ túuts’ yéetel kóoch, u ni’ yéetel u yiche’ ti’ yaan tu ka’analil u poole’, yéetel u xikine’ tu tséelilo’ob. U ni’e’ óol kóom. Mu’uk’a’an u kama’ach tumen yéetel leti’ ku náachik u yo’och. Kéen síijiko’obe’ ku p’isiko’ob ichil 23 yéetel 30 seentimetros u chowakil. Bak’ ku jaantik, ts’o’okole’ suuka’an u máan chuuk tu juunal. U x ch’upulilo’obe’ ku kuxtalo’ob tak 40 ja’abo’ob yéetel u xiibilo’obe’ tak 30.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
