Tu petenil Yucatáne’ yaan u jejeláasil u ch’omako’ob (Urocyon cinereoargenteus), juntúul ba’alche’, yaan u ch’i’ibal ichil Canidae baatsil, yéetel ti’ ku yantal lik’ul u noojolil Canadá, tak Venezuela. Le ba’alche’a’ suuk u máan chuuk tu juunal, ts’o’okole’ ku kanik kuxtal ti’ jejeláas k’áaxilo’ob yéetel k’íinalilo’ob.
Suuka’an u jaantik u t’u’ulil Florida, yéetel uláak’ u jejeláasil t’u’ul, ch’o’ob, ch’íich’o’ob, máaso’ob, péepeno’ob, ichil uláak’o’ob. Ba’ale’ kéen yanak xane’ ku jaantik kimen ba’alche’ob yéetel xan u yich che’ yéetel neek’o’ob.
Tumen ku máan chuuke’, k’a’anan ti’al u yutsil xíimbal kuxtal ich k’áax. Ts’o’okole’ tak walkila’, ma’ táaka’an ichil u le ba’alche’ob sajbe’entsil yanik u ch’éejeli’.
U nej ch’amake’, chowak yéetel piim. U ts’o’otsele’ samal boox tu paach, ts’o’okole’ tu tséelikilo’obe’ k’as chak yéetel tu yook, beyxan tu nake’e’, sak. Junt’o’ol boox tso’otsel ku chíikpajale’ ku káajal tu paachil u poole’ ts’o’okole’ ku k’uchul tak tu xuul u nej. U mejenile’ ku yantal tu jo’oloj ka’ap’éel winal yo’omchajak u x ch’upul ba’alche’il yéetel je’el u kuxtal tak waxakp’éel ja’abo’obe’.
También te puede interesar: Zorro gris, un cazador solitario
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
