U cha’anil La energía de los pueblos ku chíikbesik óoxp’éel kaajo’ob yéetel múuch’kabilo’ob jets’ik u beetiko’ob u meyajil ti’al u yantal sáasil; beyxan ku ye’esik bix u beetiko’ob yéetel bix je’el u páajtal u tukulta’al uláak’ nu’ukbesajo’ob ti’al u yantal u muuk’il sáasil ti’ kaaj. Cha’ane’ yaan u máansa’al bejla’a miércoles, láas 7 áak’ab tu kúuchil Olimpo, ts’o’okole’ x ma’ bo’olil.
Ku táakpajal u múuch’kabil La Sandía Digital, tu’ux ku tsikbaltik ba’ax ucha’an tu méek’tankaajil Iztapalapa, Ciudad de México (CDMX); beyxan Cuetzalan, ti’ lu’um yaan tu xamanil Puebla; yéetel jayp’éel u maaya kaajilo’ob Guatemala, beey tu tsikbaltaj Mónica Montalvo Méndez, máax jo’olbes u meyajta’al cha’an.
Le éexp’éel tsikbal ku beeta’ale’, tu tsolaj, chéen u ye’esajil meyaj ku beeta’al kéen múul beeta’ak wa ba’ax. Le kaajo’oba’, maanal 30 ja’abo’ob káajak u ch’a’ako’ob u t’aanil múul meyaj, ts’o’okole’ k’uch u k’iinil u tsikbaltiko’ob u k’a’ananil u kaxtik bix u beetik u yantal u muuk’il meyaj sáasil u ti’alo’ob.
También te puede interesar: 'La energía de los pueblos' retrata tres historias de dignidad
“Yóok’lal ba’ax ucha’an Puebla yéetel Guatemalae’, yaan ba’al u yil yéetel ba’ax jets’a’ab tu kaajilo’ob kex ma’ k’áata’ab ti’obi’; leti’obe’ tu ya’alajo’obe’ ma’ táan u éejentiko’ob ba’ax ku ya’alal, le beetik tu kaxtajo’ob uláak’ bix u beetiko’ob ba’al, tu’ux ka béeyak u jóok’siko’ob ba’al u ti’alo’ob, yéetel ti’al u yutsil kaaj, ts’o’okole’ tu’ux ma’ táan u jach loobilta’al yóok’ol kaab”, tu ya’alaj.
Yóok’lal CDMXe’, ku tsikbaltik, u meyajil ti’al u yantal u muuk’il sáasile’ yaan ba’al u yil yéetel u páajtalil u yantal ja’ tu méek’tankaajil Iztapalapa, tu’ux jach mina’an le k’a’anan ba’ala’. Ti’al túun u yantale’, k’a’abéetkunsa’ab paaneles ku meyaj yéetel u muuk’il k’iin, ti’al beyo’ u yantal u muuk’il u meyaj boomba t’oxik ja’.
“U tsikbalil xiibo’ob yéetel ko’olelo’ob; kolnáalo’ob yéetel máasewalo’ob kaja’ano’ob tu bak’pachil le noj kaajo’; leti’obe’ beey u ye’esiko’ob u muuk’il u kaajalo’ob yéetel u páajtalil u yantal uláak’ bix je’el u meyajta’al tojbe’en kuxtal, ti’al u p’a’atal tséelik t’aan suuk u beeta’al, ikil u ya’alal chéen jump’éel bix je’el u páajtal u beeta’al ba’al yéetel le nukuch meyajo’obo’”, tu ya’alaj Montalvo Méndez.
Cha’ane’ beeta’ab yéetel u yáantajil u múuch’kabil Rosa Luxemburgo, máax ts’o’okili’ u máan u xak’alt jayp’éel kaajo’ob ti’al u yilik tu’ux yaan uláak’ meyajo’ob ku beeta’al ti’al u yantal u muuk’il sáasil ich Mesoamérica, tu’ux ila’abe’ maanal 800 u p’éel meyajo’ob yaan.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
