Jo’oljeak 27 ti’ octubree’, jump’éel k’iin aantes u k’uchul jala’ach Andrés Manuel López Obrador tu péetlu’umil Yucatáne’, yanchaj kex 40 u túul u éejidataarioilo’ob Halachó tu k’ato’ob u beel Tren Maya, ti’al u ye’esiko’ob ma’ ki’imak u yóolo’ob yéetel ba’ax táan u beeta’al tumen ma’ táan u k’áata’al ti’ob tu beel ba’ax u k’áat u beet yéetel u k’áaxo’ob, je’el bix xan tumen ma’ sáasil yanik ba’ax beeta’an yéetel úuchben nu’ukulo’ob ts’o’ok u kaxta’al te’elo’; leti’obe’ ku ya’aliko’obe’ unaj u ti’alo’ob tumen ichil u k’áaxo’ob kaxta’abij.
"Wey ts’o’ok u ba’atelil réeboliusion, yéetel wa k’a’abéete’, way xan kun ka’a káajale’”, tu ya’alaj j kanan k’áax yéetel u éejidatarioil Halachó, Ignacio Pat Tzuc.
También te puede interesar: Detienen al Tren Maya en Halachó por falta de pagos justos
Tu ya’alaje’ ti’al u páajtal u ts’áak u k’áaxo’obe’ unaj ka’ach u yantal múuch’tambal tu táan notaaryo ti’al u táakmuk’ta’al yéetel u jaajkúunsa’al ka yanak kex 950 ti’ mil 825 u túul éejidatarios u mokt’ant je’el u k’ubik u k’áaxe’, ba’ale’ mix juntéen úuchij, ts’o’okole’ tu ya’alaj múuch’tambalo’ob táan bin u beeta’al ikil táan u meyajta’al Tren Mayai’, chéen tuus ku beeta’al tumen u jo’olpóopil le kaajo’, Barrientos Asociados yéetel Fondo Nacional de Fomento al Turismo (Fonatur).
Le beetike’, k’áata’ab ti’ aj meyajo’obe’ ka yanak u je’elsik ba’ax ku beetiko’ob ka’alikil u yila’al ba’ax kun úuchul tumen leti’obe’ ma’ u k’ub u k’áaxo’obi’, yéetel ti’ kun p’áatalo’ob je’el beyka’aj k’iin ka’a k’a’abéetchajake’.
Procuraduría Agrariae’ ku éejentik le tuusila’, ku ya’alik Fernando May, uláak’ juntúul u éejidatarioil Halachó; tumen wa ma’e’ je’el u chíimpoltiko’ob jaajil t’aan unaj u yu’uba’al: áasamblea.
Fernando Maye’ tu ya’alaj kex jejeláas ba’ax ku k’áata’ale’, u jach nojba’alil ku kaxtiko’obe’ leti’ ka tse’elek meyaj ti’ jo’olpóop F.Y.H., tumen ku ya’aliko’obe’ ma’ táan u chíimpolta’al u páajtalilo’obi’. Ts’o’okole’ ts’o’ok jump’éel ja’ab káajak talamil.
Beyxan "máax a’al ti’ob je’el u páajtal u biinsiko’ob táanxel tu’ux le úuchben nu’ukul kaxta’ano’obe’, chéen j komis wale’, ba’ale’ ma’ ti’ leti’ yaan u ts’ook t’aanili’, ti’ áasamblea unaj yaan: to’on. Ts’o’okole’ to’one’ ma’ k a’al wa je’el u béeyta’al u biinsa’al yaanal tu’uxi’”.
Yóok’lale’ táan u k’áatiko’ob ka chíimpolta’ak Ley de Usos y Costumbres tumen u ba’alumbáaj kaaj. “Tumen to’on u kaajili’, to’on mayaon, to’on u yúumil k’áax tumen ti’ to’on k’u’ubij”, tu ya’alaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
