Tumen jats’uts u chak k’u’uk’mel yéetel u k’aaye’, ya’ab u máan chukbil le ch’íich’a’, ti’al u ko’onol, le beetik sajbe’entsil yanik u ch’éejelo’obi’. Manuel Jesús Chávez Cahuich, j bioologóo jach kaambanaja’an yóok’lal ch’íich’o’ob, yéetel táaka’an ich Team Biologists Everywhere, beyxan Gilberto González Kuk, máax ka’ansik ba’al yóok’lal ch’íich’ tu mola’ayil Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad (CONABIO) yéetel máax jo’olbesik Colectivo Cha’an Ch’íich’ ku k’áatiko’ob ka ojéelta’ak ya’abach ba’al yóok’lal le je’ela’, ti’al ma’ u loobilta’al kuxtal yaan.
También te puede interesar: Concientizan sobre la caza ilegal del pájaro cardenal
Chávez Cahuich ku ya’alike’ tu lu’umil Méxicoe’ ka’ap’éel u jejeláasil le ch’íich’a’ yaan, ts’o’okole’ le chak wa norteñoe’ leti’e’ yaan tu petenil Yucatán. Chak ts’íitsibe’ séeba’an u k’ajóollta’al u k’aay, ts’o’okole’ kéen chu’ukuke’ tak yéetel u mejenil ku ch’a’abal, ma’ ojéela’an wa yaan u kuxtali’, u ya’abile’ ku kíimil.
Gilberto González Kuke’, tu ya’alaj le ch’íich’a’, juntúul ba’alche’ kaja’an tu lu’umil Yucatán, ts’o’okole’ ti’ ku p’áatal kajtali’, ma’ táan u xik’nal ti’al u bin táanxel tu’ux, ba’ale’ wa yóok’lal janale’ je’el u bin táanxel tu’ux. U ch’i’ibale’ ti’ yaan ichil u baatsil Cardinalidae. Ichil 21 tak 23 cm u nojochil, ts’o’okole’ ku yantalo’ob tu’ux yana k’áax; u xiibile’ chachak u k’u’uk’mel yéetel u x ch’uupulile’ chak yéetel kob. Ku kuxtalo’ob ichil óoxp’éel tak jo’op’éel ja’ab, ba’ale’ wa uts yaan tu’ux yane’ je’el u náakal tak waxakp’éel yéetel jo’olajun ja’ab.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
