de

del

Foto: Twitter @MauVila

“Tüumben sáastal, u yóol le ba’ax táan u yúuchula’, u káajbal túumben k’iin ti’al u kaajil le noj lu’uma’, u ts’ook éek’jolch’e’en bej tu’ux yano’on ka’ach tu yóok’lal pak’be’en k’oja’an. T máansaj ya’abach talam k’iino’ob, jach yanchaj yaj óol”, tu ya’alaj u jala’achil México, Andrés Manuel López Obrador, úuchik u chúunsik u beeta’al Tianguis Turístico 2021 tu noj kaajil Jo’.

Jala’ache’ tu chíimpoltaj noj meyaj táan u beeta’al Yucatán, Kaanpech yéetel Quintana Roo ti’al u xíimbalo’ob, le beetike’ tu ka’a jets’aj u t’aan ti’al ka beeta’ak ka’ap’éel u plaantail u meyajta’al sáasil.

“Yaan to’on u jets’t’aanil ti’al ka beeta’ak ka’ap’éel téermoelektriikáa wey Yucatáne’, jump’éel tu kaajil Saki’, uláak’e’ tu kaajil Jo’, ti’al beyo’ ma’ u p’áatal mix máak x ma’ sáasil ti’ le petenila’”.  

 

También te puede interesar: Inaugura López Obrador el Tianguis Turístico Mérida 2021

 

Beyxan, tu ya’alaje’ u ya’abkúunsa’al u kóojol máak u xíimbal le noj lu’uma’ “ma’ táan u je’elel”, tumen ku alab óoltik ma’ u xu’ulul u yantal máak ku k’uchuk u xíimbalt le lu’uma’, tumen ya’abach ba’al yaan ti’al u ye’es u noj lu’umil México, ts’o’okole’, tu ya’alaj yóok’lal úuchben kaajo’obe’, “mix Atenas, mix Egipto” yaan je’el bix le yano’ob weye’.  

Tu ch’a’achibtaj u ki’ichkelemil u yúuchben kaajil Calakmul, Kaanpech, tumen u xíimbalta’al le kaaja’ yaan noj ba’altal kéen yanak Tren Maya, ts’o’okole’ Yucatáne’ u ye’esajil ti’ bix bin je’el u páajtal u ka’a tóochta’al meyaj u ti’al kaaj, tu jo’oloj pak’be’en k’oja’an.  

Jala’ache’ tu k’a’ajsaj te’e jueves ku talaa’, yaan u much’ikubáaj yéetel u jala’achil Estados Unidos, Joe Biden yéetel u yáax ministroil Canadá, Justin Trudeau ti’al u xak’altiko’ob u mokt’aanil koonol tu’ux táaka’an le óoxp’éel noj lu’umo’obo’.

 

Utsil beeta’an yéetel no’oja’an tukulta’an 

“Ki’imak k óol k k’amike’ex Tianguis Turístico, asab utsil beeta’an yéetel no’oja’an tukulta’an”, beey tu ya’alaj u jala’achil Yucatán, Mauricio Vila tu súutukil úuchik u chúunsik le meyajo’, tu kúuchil Centro Internacional de Congresos.

Tu ts’áaj u níib óolalil ti’ u jala’achil u noj lu’umil México, úuchik u k’a’ajsik táakbesa’ab Yucatán ichil u beel Tren Maya. Tu ya’alaje’, yóok’lal le noj meyajo’ yaan u yantal uláak’ ya’abach máak kéen u xíimbalt le lu’uma’, tumen yaan xan u k’a’antal ti’al aj xíinximbalo’ob ku kóojolo’ob Quintana Roo.

“Tu lu’umil Yucatáne’ ya’abchaj u suut taak’in yóok’ol u 11 por siientoil, ts’o’okole’ tu jo’oloj jo’olajun winale’, ts’o’ok u yantal uláak’ 8 mil meyajo’ob mina’an ka ook le pak’be’en k’oja’ano’”, tu ya’alaj jala’ach.

Beey túuno’, jala’ache’ tu ya’alaj Tianguis Turístico ku beeta’al te’e lu’uma’, óoli’ beey jump’éel ba’al xáanchaj lajunp’éel ja’ab táan u náayta’al. “Taak in wa’alik te’exe’, ma’ chéen ch’a’abil úuchik u béeytal u beeta’al le meyaja’. Ma’ káajak k meyaj , mix teen mix Torruco te’e tu’ux yano’on walkila’, ka’aj káaj k tukultik ka beeta’ak Tianguis Turístico te’e lu’uma’”. 

Ba’ale’ Torrucoe’ tu ya’alaj ti’al ka béeyake’, unaj u yantla u kúuchil tu’ux u wulabkúunsa’al tianguis tu’ux ku táakpajal ya’abach táanxel noj lu’umo’ob, le beetik u jala’achil Yucatáne’ tu beetaj Centro Internacional de Congresos yéetel nojochkíinsa’ab xan Centro de Convenciones Siglo XXI. 

Miguel Torruco Marquése’, tu ya’alaj táan u alab óoltik u bin utsil ti’ máaxo’ob k’amik aj xíinximbal máako’ob, tumen ts’o’ok u p’áatal paachil le 46 por siientoil éemelil yanchaj úuchik u yantal pak’be’en k’oja’an ti’ le meyaja’.

Ikil táan u beeta’al u 45 u téenal Tianguis Turísticoe’, chíimpolta’ab óoxtúul máak yóok’lal meyaj u beetmajo’ob: Piquis Rochin tumen u péektsiltik u xíimbalta’al le lu’uma’, tu noj lu’umil México; Adair Wakefield Margo beey u x péektsilt lu’umil tu táan táanxel noj lu’umo’ob te’e ja’aba’; Lilia Ríos yéetel Francisco del Toro tumen ku péektsiltiko’ob k’ajla’ay yéetel miatsil, leti’ob patjo’ol La Providencia. 

Te’e súutuko’, tákapaj máax beetik u séekretaryail Fomento Turístico tu péetlu’umil Yucatán, Michelle Fridman, u séekretaryoil Defensa Nacional, General Luis Cresencio Sandoval, u séekretaryoil Marina, José Rafael Ojeda, máax jo’olbesik Fondo Nacional de Fomento Turístico (Fonatur) Rogelio Jiménez Pons, u jala’achil u noj kaajil Jo’, Renán Barrera Concha, ichil uláak’o’ob.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan