U x nook’ilil k’áak’náabe’, ba’alche’ob ma’ táan u chíimpolta’al tumen ma’ jach k’ajóolta’ani’. “Ya’abach máake’ ma’ u yojel wa yaan le ba’alche’a’, ma’ili’ káajak u máan chukbili’; tak chuk kayo’obe’ ma’ u yojelo’ob u k’a’ananil, le beetik mix tech u ma’achal”; tu ya’alaj j xak’al xook Miguel Olvera Novoa.
Isostichopus badionotus u sientifiikoil k’aaba’. K’a’anan ti’al u yutsil yantal kuxtal te’e tu’ux yano’, tumen ku máan u cho’ob u taamil k’áak’náab. Kéen kíimik ba’alche’ob ich ja’e’, ku k’astalo’ob, le túun leti’e’ ku máan u láaj luk’sej”, tu ya’alaj Olvera, máax táaka’an ichil u jaats meyajil Recursos del Mar ti’ u mola’ayil Cinvestav, tu kaajil Jo’.
También te puede interesar: Pepino de mar, especie incomprendida y depredada en la costa yucateca
Ti’ yóok’ol kaabe’ yaan u jejeláasil holoturias,u kúuchkabalil ba’alche’ tu’ux yaan u ch’i’ibalil, maanal ti’ mil yaan. Tu lu’umil Yucatáne’, waxakp’éel u jejeláasil u yaan. Ti’ ku kuxtalo’ob tu taamil k’áak’náab. Sajbe’entsil yanik u kuxtalo’obi’ tumen ku jach máan chukbil.
Ya’abach ti’ leti’obe’ ku mukikubáajo’ob ti’al u kaláantikubáajo’ob, ba’ale’ yaan uláak’o’obe’ yóok’kabil ja’ ku yantalo’ob. Le ku kuxtalo’ob Yucatáne’, ku káajal u yantal u mejenil ti’al yáax k’iin, wa tu ts’ook k’iinilo’ob ke’elil.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
