de

del

Foto: Juan Manuel Valdivia

Ichil ba’ax ts’a’aban k’ajóoltbil tumen Banco Estatal de Datos e Información yóok’lal Casos de Violencia contra las Mujeres de Quintana Roo (Baesvim), lik’ul u ja’abil 2013, tak septiembre ti’ le ja’aba’, Quintana Rooe’ j p’áat tu yóox kúuchil, ichil tuláakal u lu’umil México, tu’ux asab ya’ab u loobilta’al ko’olel; yanchaj 83 mil 579 u túulal, beyxan ti’ yaan tu yáax kúuchil, ichil tuláakal México, tu’ux u taasail loobilaje’ k’ucha’an tak dos mil 697 u túul, ichil lalaj 100 mil kajnáal dée ko’olel.

Ich túumben xookil beeta’ab tumen Banco de Datos e Información Sobre casos de Violencia tu péetlu’umil Quintana Roo, tak octubre ti’ le 2021 yano’ona’, chíikpaj péetlu’ume’ ichil le yáax lajun noj lu’umilo’ob ti’ México tu’ux asab ya’ab kanan jeets’ilo’ob ts’a’aban ti’al u kaláanta’al ko’olel, tumen Quintana Rooe’ ku k’amaj diez mil 311 u p’éel u t’aanil u kaláanta’al ko’olel, yéetel ojéelta’ab loobilta’ab 83 mil 579 u túulal.

 

También te puede interesar: Alta incidencia de víctimas de violencia de género en QRoo

 

Tak walkila’ ti’ Quintana Rooe’, loobilta’an 112 mil 897 u túul ko’olel, le beetik Baesvim ku jets’ike’, yaan ko’olel maanal juntéen loobilta’an yéetel t’aannaja’an Emergencias 911 ti’al u yáanta’al, beyxan ts’o’ok u yantal u yoksikubáaj Grupos Especializados de Atención a la Violencia Intrafamiliar y de Género (GEAVIG), yaan tak poolo’ob beeta’an tu táan Fiscalía General del Estado (FGE), yaan máax ts’o’ok u yantal u láak’inta’al tumen Comisión de Atención a Víctimas (Ceaveqroo) wa ts’o’ok u yantal u k’a’abéetkunsa’al uláak’ mola’ayo’ob ti’al áantaj.  

Beey túuno’, wa ku ke’etel u yáax óoxp’éel winalo’ob 2021 yéetel u ka’a táan chúunuk ja’abil láayli’ te’e ja’aba’, ku yilpajale’, te’e yáax jaatso’ xoka’ab 50 mil 104 u túul ko’olel túumben loobilta’ab ichil tuláakal u noj lu’umil México. Ti’al túun u jaats k’iinil abril tak junio te’e ja’aba’, Quintana Rooe’ ti’ j p’áat tu ka’a kúuchil, ichil tuláakal u lu’umil México, tu’ux asab ya’ab loobilta’ab ko’olel tumen xoka’ab nueve mil 990 u túulal.

Tu ka’a jaats táanchúumk ja’abe’, tu lu’umil Méxicoe’ yanchaj 75 mil 616 u túul ko’olel túumben loobilta’ab, yéetel ti’al u yóox jaats ti’ óoxp’éel winalo’obe’, Quintana Rooe’ j p’áat tu yóox kúuchil, ichil tuláakal u lu’umil México, tumen yanchaj seis mil 535 u túul ko’olel loobilta’ab.

Láayli’ te’e xookilo’, ila’ab te’e ja’aba’, Quintana Rooe’ ti’ yaan tu yáax kúuchil, ichil tuláakal u noj lu’umil México, tu’ux xoka’an u taasail loobilaje’ yóok’ol dos mil 697 ko’olel ichil lalaj 100 kajnáal dée ko’olel; ba’ale’, wa ku tukulta’al jaytúul ko’olel loobilta’an je’el bix chíikbesa’an tu xookil u ja’abil 2020 beeta’ab tumen Inegie’, ku yila’ale’, ti’ bix yanik ka’ache’, ya’anchaj uláak’ nueve mil 73 ko’olel loobilta’ab, ichil lalaj 100 mil kajnáal dée ko’olel.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan