de

del

Ta’aytak u chukik jump’éel winal p’áatak mina’an u ts’aakil VIH tu kúuchil ISSSTE Yucatán

Reportan casi un mes con desabasto de medicina para VIH en ISSSTE Yucatán
Foto:

Pablo Alemán, máax patjo’olt u múuch’kabil RepaVIH, táan u k’áatik áantaj ti’ kaaj ti’al ka yanak máax ts’áak u ts’aakil Movitrem wa Truvada, tumen ts’o’ok u yojéeltiko’obe’ ts’o’ok u p’áatal mina’an tu mola’ayil Instituto de Seguridad y Servicios Sociales para los Trabajadores del Estado (ISSSTE) lik’ul u k’iinil 23 ti’ noviembre, ts’o’okole’ noj ba’al ti’al u toj óolal máaxo’ob tsaayal Virus de Inmunodeficiencia Humana (VIH). 

“Ts’o’ok jump’éel p’isk’iinil káajak k t’a’anal, ts’o’ok óoxtúul máak u k’áat ti’ to’on  áantaj”, je’el bix k ilik yanik ba’ale’, te’e mola’ayo’ ku ts’aatáanta’al kex mil u túul máax ti’ yaan le k’oja’anila’, le beetik leti’e’, tsikbalnaj yéetel u jo’olpóopilo’ob le kúuchilo’ ti’al u k’áatik ka yanak u yila’al ba’ax kun beetbil tu yóok’lal, “ba’ale’ ma’ núuka’ak mix ba’al ti’”.

 

También te puede interesar: Va casi un mes con desabasto de medicina para VIH en ISSSTE Yucatán

 

Yanchaj kex 15 u p’éel le ts’aak tu k’amajo’, ba’ale’ ts’o’ok xan u jóok’ol u yuumil. Chéen ba’axe’, ikil u yantal u lu’uk’ul sáansamale’, ma’ táan u chúukpajal yéetel le je’elo’. Ts’o’okole’, ISSSTEe’ Yucatáne’ ku ts’aatáantik máaxo’ob k’oja’anob ichil tuláakal le petenila’.  

RepaVIH mantats’ u xak’altik wa chuka’an u ts’aakil tuláakal máax ti’ k’a’abéet tu lu’uiml Yucatán, le beetik walkil ts’o’ok u yojéeltiko’ob mina’an le ts’aaka’, ku k’áatiko’ob ti’ máax yaan u ya’abile’, wa ti’ máax k’e’ex u ts’áakil yéetel ma’ táan u k’a’abéetkunsike’, ka u much ts’áajo’ob ti’al u ts’a’abal ti’ máaxo’ob k’a’abéet.

“Tu kúuchil IMSSe’ (Instituto Mexicano del Seguro Social) chuka’an yanik le ts’aaka’, ma’ yanak talamilo’obi’, ba’ale’ táan u ts’a’abal ti’ máaxo’ob ma’ tsaayal VIHi’, ti’al u kaláantikubáajo’ob wa ka k’uchuk yantalo’ob tu’ux yaan le k’oja’ana’”.

Kex tumen yaan uláak’ péetlu’umo’ob tu’ux táan u ts’a’abal ti’ máak ti’al u kaláantikubáaj ma’ili’ tsa’ayake’, leti’e’ ku k’áatchi’ibtik wa jach k’a’abéet beey xan u beeta’al Yucatán, “ba’ax kin tukultike’, teen Pablo Alemáne’, máax ti’ tsaayal VIH walkil 21 ja’abo’obe’, míin asab uts ka k’a’abéetkunsa’ak kondón”.  

Leti’e’ ku tukultike’, k’a’anan u péektsilta’al u k’a’abéetkunsa’al kondón, je’el bix péektsilta’an xan u k’a’abéetkunsa’al pixchi’ wa jeel áantibakterial.  

Ichil ba’ax ojéela’an tumen Boletín Epidemiológico del Sistema de Vigilancia Epidemiológica de VIH, tu péetlu’umil Yucatáne’ yaan, lik’ul u ja’abil 1983 tak le 2021a’, 10 mil 310 u túul máax ti’ tsaayal le k’oja’ana’, ti’ le je’elo’obo’ 8 mil 797 xiib yéetel mil 513 ko’olel. 

Chéen ti’ le ja’ab 2021a’, ts’o’ok u yojéelta’al yaan uláak’ 438 u túul máak tsa’ay ti’ wey péetlu’uma’, 396 ti’ le je’elo’obo’ xiib yéetel 42 ko’olel.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan