Jump’éel u máasewal kaajil Guatemalae’, tu k’áataj tu táan Corte Interamericana de Derechos Humanos ka u ts’áaj u si’ipil u Noj Lu’umil Guatemala tumen ma’ j p’ata’ab tu k’ab, tu jo’oloj maanal 40 ja’abo’obe’, k’áax u ti’al kaaj.
Carlos Pop, u áabogadoil le kaajo’obo’ tu tsikbaltaje’ “jach k’a’anan ba’ax táan u yúuchulo’ tumen beyo’, Cortee’ je’el u yojéelytik ba’axten táan u beeta’al tak pool yóok’ol le noj lu’umo’”.
Agua Caliente Lote 9, leti’e’ kaaj táan u t’aan yóok’lal u k’áaxo’ob, ti’ p’aatal tu méek’tankaajil El Estor, Izabal. Le miércoles ku taal túuna’, leti’ kéen béeyak u ts’áaj k’ajóoltbil tu táan Corte, tak tu lu’umil Costa Ricae’, bix úuchik u to’okol ti’ob u k’áaxbo’ob, kex tumen leti’ob manmaje’, ts’o’okole’ Guatemalae’ ma’ u yóot u jeel jets’ máax ti’alintik.
También te puede interesar: Comunidad indígena demanda a Guatemala por derecho a sus tierras
Te’e takpoolo’ ku k’áata’al ka ch’éenek u péech’óolta’al u páajtalilo’ob tumen le noj lu’umo’, tumen “ku ba’atelo’ob tu táan nukuch mola’ayob tokik u k’áaxo’ob”, ts’o’okole’ mina’an a’almajt’aano’ob ti’al u chíimpolta’al u páajtalilo’obi’, mix ti’al u yantal ti’ob k’áax, mix ti’al u chíimpolta’al bix u nu’ukil jala’achil u ti’alo’ob.
Centro de Recursos Legales de Indígenas, tu ya’alaje’ le ba’ax kéen u jets’ Cortee’, wa tumen ti’al u yutsl kaaje’, je’el u beetik u no’ojanchajal bix u na’atal u páajtalil kaaj ti’ ba’ax yaan u yil yéetel k’áax, ichil u máasewal kaajilo’ob América Latina.
“Yóok’lal le k’áaxo’oba’, ku séeb yantal x wo’okino’ob, tumen je’el bix u bin u seen k’a’abéetchajal miinerales ti’al u ki’ tséenta’al mola’ayo’ob beetik kisbuuts’o’obe’, beey u bin xan u k’a’abéetkunsa’al k’áax”, a’alab tumen Centro.
Rodrigo Tot, juntúul jo’olbesajil máak yéetel kolnáale’, tu ya’alaj ti’ k’a’aytajil tsikbal beeta’ab ti’ Internete’, ts’o’ok maanal 40 ja’abo’ob káajak u páa’tiko’ob ka chíimpolta’ak ba’ax ku k’áatiko’ob. “Tene’ tak in paalil ts’o’ok u kíinsa’al”, tu ya’alaj.
Tu kaajil Agua Caliente Lote 9e’, kaja’an kex 76 u p’éel kúuchkabalo’ob -kex 385 u túul máaki’- u ya’abile’ kolnáalo’ob. Le je’elo’, jump’éel ti’ le 16 u p’éel maaya kaaj tu’ux ts’o’ok u to’okol k’áax ti’al u jóok’sa’al niikéel, tumen u mola’ayil Compañía Guatemalteca de Níquel, tumen táan u beetik u mineeroil meyaj ku k’aaba’tik “Fénix”.
Talamilo’ob yóok’lal k’áax yaan te’e kaajo’, káaj tu ja’abilo’ob 60, úuchik u k’uba’al k’áax, ti’ u mola’ayil Exploraciones y Explotaciones Metálicas de Izabal S.A, tumen u lu’umil Guatemala, ba’ale’ ts’o’ok u máan 40 ja’abo’ob ma’ je’ets’ek tu beel máakalmáak u xuulil k’áax ku meyaj ti’al u jóok’sa’al ba’al yéetel ti’al u yúuchul meyajo’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
