U jala’achil u noj lu’umil Yucatáne’, unaj u ts’áak ba’ax k’a’abéet u yantal ti’al u béeytal u yúuchul meyaj ti’ najo’ob tu’ux ku wu’ulabkúunsa’al yéetel ku kaláanta’al ko’olel ku loobilta’al, beey úuchik u ya’alik Rebecca Casanova Navarrete, máax táaka’an Centro de Atención Externa de APIS Sureste Fundación para la Equidad.
ichil ba’ax tu ya’alaj x-áabogadae’, ka’aj káaj u pak’be’en k’oja’anil Covid-19e’, tu ja’abil 2020e’, naj ti’al u wulabta’al ko’olel ku loobilta’ale’ chuup yanik, tumen ku k’uchul uláak’ ko’olel ti’ uláak’ kaajo’ob. Ts’o’okole’ ku páajtal u k’a’amal ko’olel ku loobilta’al, ba’ale’ beyxan u paalal.
Ba’ale’ kex yéetel beey ma’ ch’éenek u meyajo’obe’, je’el bix leti’obe’ yaan uláak’ najo’ob táan u meyajo’ob xma’ taak’in ku ts’a’abal tumen u noj lu’umil México u ti’al, ts’o’okole’ ma’ táan xan u k’amiko’ob áantaj ti’ u jo’olpóopilo’ob péetlu’um, mix noj kaaj. Múuch’kabil láaj bo’otik ba’ax k’a’abéet te’e najo’, beyxan tuláakal ba’ax ku meyajta’ali’, beey tu tsikbaltaj Rebecca Casanova.
También te puede interesar: Refugios para mujeres operan sin presupuesto federal: APIS Sureste
Jayp’éel k’iino’ob paachile’, Red Nacional de Refugios (RNR) ku meyaj ti’al u yáantik ko’olel loobilta’ane’, tu beetaj tak pool tumen ts’o’ok u máan kamp’éel winalo’ob, enero tak abril, ma’ ts’a’abak mix jump’éel taak’in ti’ob ti’al u béeytal u meyajo’ob, kex tumen jeets’el ich Presupuesto de Egresos de la Federación (PEF).
Tu tsoolmeyajil “De los discursos a los hechos II”, RNRe’ tu ya’alaje’, kex tumen taak’in unaj u k’amik le najo’ob áantaj jatsa’an ich PEFe’, ts’o’ok u máan jayp’éel ja’abo’ob káajak u xantal u k’u’ubul le taak’ino’, ts’o’okole’ le je’elo’ ku beetik u k’as jelpajal xan áantaj ku ts’a’abal ti’ ko’olel te’e najo’obo’.
Le beetike’, Casanova Navarretee’ tu ya’alaje’ ts’o’ok u kaxtik bix u beetiko’ob ti’al ma’ u ch’éenel u meyaj Apis, ti’al ma’ u yantal u k’a’alal, tumen yaan ko’olel ku kaláanta’ali’, ba’ale’ jach táaj k’a’anan u ts’a’abal le taak’ino’.
Beyxan tu ya’alaje’, ts’o’ok u mokt’anta’al múul meyaj yéetel uláak’ múuch’o’ob beyxan mola’ayob ti’ uláak’ péetlu’umo’ob, ti’al u yáanta’al u ko’olilo’ob Yucatán, beyxan táanxel kajil ko’olel u k’áat suut tak tu lu’umil. Ts’o’okole’, tak u mola’ayilo’ob kaaj yéetel péetlu’umo’obe’ ku túuxtiko’ob ko’olel te’e najo’oba’, tumen leti’obe’ mina’an u kúuchil ti’al u yáantiko’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
