Ti’al u maamáa máaxo’ob saatalo’ob tu péetlu’umil Quintana Roo, bejla’a 10 ti’ mayoe’ chéen ok’om óol k’iin, tumen ma’ táan u bin u yilubáajo’ob yéetel u paalalo’obi’; yóok’lale’ yaan u beetiko’ob xíimbalil líik’saj t’aan tu kaajil Cancún, ikil táan u máan U K’iinil Na’tsilo’ob, ti’al beyo’, u chíikbesa’al máaxo’ob saatalo’ob, yéetel ti’al u ts’a’abal na’atbil ichil u kajnáalilo’ob péetlu’ume’, le je’elo’ jump’éel ba’al táan u bin u ya’abtal sáansamal, ts’o’okole’ ma’ táan u páajtal u tu’ubsal tuláakal máaxo’ob ma’ ojéela’an tu’ux yano’ob walkila’.
Yaane’ xiibo’ob yaan ichil 30 tak 45 u ja’abilo’ob, beyxan ko’olel ichil 16 tak 25 ja’abo’ob, máaxo’ob ma’ ojéela’an tu’ux ts’oka’ano’obi’, beey tu tsikbaltaj Romana Rivera Martínez, máax chíikbesik u múuch’il Colectivo Verdad, Memoria y Justicia de personas desaparecidas en Quintana Roo.
También te puede interesar: Madres de desaparecidos no tienen nada que celebrar este 10 de mayo
“Lik’ul u ja’abil 2018 tak te’e ja’aba’, xoka’an yaan kex 2 mil 800 u túul máak saatal”; tu ya’alajl. Ba’ale’, múuch’il tu’ux táakpaja’ane’ ku chíikbesik 24 u túul ti’ le máaxo’ob ma’ ojéela’an tu’ux ts’oka’ano’obi’, ts’o’okole’ táaka’an xan uláak’ láak’tsilo’ob, je’el bix maamatsil yéetel kiktsilo’ob ku máano’ob kaaxan.
Kex tumen ya’abach máaxo’ob saatalo’ob Quintana Roo táanxel kajilo’obe’, u láak’o’obe’ láayli’ ti’ p’aatal tu kaajalo’obi’; u ya’abile’ ti’ u taalo’ob tu péetlu’umil Chiapas, Tabasco, Ciudad de México, Monterrey yéetel Yucatán. Ya’abach juntéenake’ ma’ tu yutstal u bin u kaxt u láak’o’ob tak Quintana Roo, le beetik ma’ tu yutstal u jach ts’aatáantik ka kaxta’ak le máax saatalo’; yóok’lal túun le je’elo’ múuch’kabile’ ku yáantaj ti’al ma’ u p’a’atal ba’al chéen beyo’.
“K-áantiko’ob yéetel ba’ax ku bin u yojéelta’al, beyxan k-ilik ba’ax ku páajtal k beetik yóok’lalo’ob. Ba’ax k kaxtik walkila’, leti’e’ 24 u túul máaxo’ob saatal ichil k múuch’il, ba’ale’ ma’ u k’áat u ya’al wa chéen leti’ob saatal”, tu tsikbaltaj Romana Rivera Martínez.
Tak walkila’, le múuch’ila’ ku meyaj ti’al u máan kaaxan, ts’o’okole’ ma’ táan u xu’ulul u beetiko’ob, ba’ale’ tu ya’alaje’, kéen máanak u beeto’obe’ ma’ u k’áato’ob xan ka chíikpajako’obi’ tumen lelo’ u k’áat u ya’ale’ kimeno’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
