Ichil u k’iinil 23 ti’ mayo tak 17 ti’ junio, yaan u ts’a’abal tu kúuch’il u mola’ayil Secretaría del Medio Ambiente y Recursos Naturales (Semarnat) ti’ u kaajil Cancún, u nu’ukulil ti’al u xak’alta’al ti’ Internet u tsoolts’íibil Manifestación de Impacto Ambiental, beeta’ab ti’al u jaatsil 5 Sur ti’ u noj myaujil Tren Maya, ti’al u páajtal u xak’alta’al tumen kajnáalo’ob, yéetel ti’al u ya’alal wa yaan ba’ax jela’an ku yila’al ti’.
Máaxo’ob u k’áato’ob u yile’, ku páajtal u yokolo’ob ti’ u paajinail Internet: www.semarnat.gob.mx/gobmx/transparencia/constramite.html; ts’o’okole’ ku ts’áako’ob u klaabeil le ts’íibo’: 23QR2022V0020; ti’al beyo’ u páajtal u yila’al u kóomil, beyxan u chowakil ts’íib, yaan mil 800 u wáalal.
Wa ku yantal wa ba’ax jela’an ka k’uchuk ilbil ti’ le ts’íibo’, unaj u túuxta’al ts’íib te’ela’: www.semarnat.gob.mx/gobmx/transparencia/consultas.html; ts’o’okole’ k’a’anan u ts’áak máak u chuuka’anil u k’aaba’, u kóoreo yéetel tu’ux kaja’an.
U chuka’anil u k’aaba’ le tsoolts’íibo’: Manifestación de Impacto Ambiental Modalidad Regional del proyecto Tren Maya Tramo 5 Sur, ts’o’okole’ tu k’iinil 19 ti’ mayo ka’aj káaj u xak’alta’al.
También te puede interesar: Ciudadanos podrán consultar la MIA del tramo 5 Sur del Tren Maya
Isaac de la Rosa García, jbioologo táaka’an ichil u múuch’kabil Sélvame del Tren, ts’o’ok u xak’altik le ts’íibo’, ts’o’okole’ tu yilaje’, wa ka tsi’iktak u xóoxot’ bejil ts’a’aban te’e MIAo’, ku yila’ale’ ch’a’ab le bej ku máan ka’ach yóok’ol féederal bejil, ma’ le ku máan tu tséel le k’áaxo’, tu’ux k’exa’ab ti’al le 2022a’.
“Wa ka xak’altik u yáax jatsilo’ob tak tu kamp’éelile’, ku yila’ale’ jach ma’alob yanik ba’al, tsoolol, ba’ale’ tumen k’a’abéetkunsa’ab ba’ax ts’o’okili’ u xak’alta’al ti’ le bej jeets’el ka’acho’, ba’ale’ ti’al u káajbal le ja’aba’, leti’ ka’aj k’e’ex u bejil u jaatsil 5”, tu ya’alaj.
Tu tsikbaltaje’, máaxo’ob beet le tsoolts’íibo’, tu ts’áajo’ob jejeláas ba’alo’ob ti’al u yila’al no’oja’an ts’a’aban u jaatsilo’ob xaak’al, ba’ale’ kex beyo’ yaan ba’alo’ ma’ patal ts’a’abani’, je’el bix tu kaamp’éel jaatsil tu’ux ku ya’aliko’obe’, ti’ xíimbalilo’ob beeta’abe’, ma’ kaxta’ab te’e k’áaxo’, mix juntúul báalami’, mix wa ba’ax u chíikulali’, ba’ale’ ma’ táakbesa’ab uláak’ nu’ukul wa chíikulalo’bo je’el bix kaamaras, u ta’il le ba’alche’o wa u pe’echak’.
“Kéen ts’o’okoke’, ku ya’aliko’obe’ mina’an mix ba’al chíikbesik wa balche’e’ ti’ kaja’an te’elo’, le óok’lale’ Tren Mayae’ ku páajtal u máani’, ba’ale’ to’one’ ku páajtal k-e’esik u jaajil tumen yaan xaak’alo’ob ts’o’ok k beetik yéetel le kaajo’”, tu ya’alaj.
Ts’o’okole’, je’el bix le je’elo’, yaan uláak’ u jejeláas ba’al ts’a’aban te’e ts’íibo’, ts’o’okole’ ma’ patali’, beyxan ma’ táan u chíikbesa’al jo’ojo’ol lu’um, ichil uláak’ ba’alob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
