U jala’achil u noj lu’umil Yucatán, Mauricio Vila Dosale’, tu ts’áaj k’ajóoltbil le 9 ti’ junio máanika’, ichil u noj e’esajil Smart City Expo LATAM Congress, u túumben meyajil Le-tram. Le je’ela’, jump’éel túumben nu'ukbesajil kisbuuts' kun ts'a'abil meyaj óoli’ je’el bix le ts'o'ok' u yáax ts'a'abal, ku k'aaba'tik Va y Ven, ba’ale’ le túumbena' jump'éel ti' u asab túumbenil nu'ukul kun yantal tu lu'umil Latinoamérica, yéetel leti'e' yáax kun ts'a'abil tu noojol-lak'inil México. U tuukulile’, leti’ u béeytal u ts’o’oksa’al tu jo’oloj jump’éel ja’ab yéetel uláak’ táanchúumuk, óoli’ beey ti’al diciembre ti’ u ja’abil 2023.
Tuláakal u ba’alumbáaje’ yaan u beeta'al u meyaj yéetel elektriko muuk'il, ti'al u u nu'upul u noj kaajil Kanasín, beyxan Umán, yéetel u noj kaajil Jo', ba'ale' beey kun úuchul xan yéetel uláak' 137 u p'éel múuch'kajtalo'ob. Le je'ela' táan u beeta'al ti'al u yantal ba'al u séeba'an péek kajnaalo'ob, ba'ale' beyxan ti' kisbuuts'o'ob túumbentak yéetel no'ojantak.
Túumben kisbuuts'e' yaan u yáalka'abtik 100 kilometróos jatsa'an ti' óoxp'éel bejo'ob jach k’a’abéetkunsa’an tumen kajnáalo’ob: K’íiwik tak Umán, u noj najil xook Facultad de Ingeniería Uady tak K’íiwik yéetel Kanasín tak K’íiwik.
También te puede interesar: Conoce IE-TRAM, la nueva ruta del sistema de transporte Va y Ven en Mérida
U kisbuut’ilo’obe’ meyajta’an ti’al ma’ u k’askúuntik yóok’ol kaab, ts’o’okole’ ma’ táan u seen beetik k’a’amkach juum, yéetel le bix beeta’anilo’, ku taal u ts’áaj beey maanal 170 mil u kúul che’ob pak’a’an ti’al u kaxta’al ka ch’éejsa’ak jump’íit le beyka’aj Co2 ku jóok’ol, ichil lajun ja’abo’ob.
Uláak’ ba’ax yaan ti’ le túumben kisbuuts’o’oba’, leti’ u jach túumben nu’ukulil ti’al u kaláanta’al beyka’aj chichil kun páajtal u yáalkab, yaan u yantal USB ti’al u káargar ba’al, WiFi, u nu’ukulil u chúukbesa’al Braille, u nu’ukulil u t’u’ulpachta’al jach tu’ux ku máan ka’alikil u péek yéetel u jejeláas ba’ax unaj u yojéelta’al tumen máax ku na’akali’.
Yaan u ts’a’abal kamp’éel u joolnajilo’ob, kaabaltak, yéetel yaan xan u ts’a’abal u kúuchil u na’aksal siyáa de ruuedas.
Yaan u nupik maanal 137 u p’éel múuch’kajtalo’ob te’el noj kaaja’, yéetel kex uláak’ 100 bejo’ob tu’ux ku k’áatal uláak’ u kisbuuts’ilo’ob u kaajil Jo’.
Ti’al u yáalka’abe’ yaan u k’a’abéetkunsa’al u yúuchben bejil le treeno’, tumen kex úuchben p’ata’ake’, yaan u jeel meyajta’al ti’al u meyaj tu yutsil kex 137 mil máak, ts’o’okole’ yaan xan u beetik uts ti’ uláak’ kex 200 mil máak.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
