Maaya táankelemo’ob táan u xooko’ob Universidad para el Bienestar Benito Juárez García, tu méek’tankaajil Felipe Carrillo Puerto, tu ts’áajo’ob k’ajóoltbil u meyajil k’aaba’inta’an U Beelil Ti'al U Táanoolta'al U Kuxtal Maaya Kaajo’ob, ti’al u táakmuk’tiko’ob yéetel u chíimpoltiko’ob ts’aalkankil suuk u beeta’al ti’al u kaláanta’al u toj óolal kaaj, ba’ale’ tuláakal yéetel xíiwo’ob ku ts’aakáankil.
Jka’ansaj Marco Antonio Poot Cahun, máax péektsiltik le meyaja’, tu ya’alaje’ ts’o’ok jayp’éel winalo’ob káajak u meyajta’al tumen u xoknáalilo’ob Benito Juárez García ti’al u chíikbesiko’ob ts’o’ok u kanik u patjo’oltiko’ob meyaj je’el u yáantik maaya kaajo’ob, ti’al u ts’a’akal k’oja’ano’ob yéetel ti’al u kaláanta’al toj óolal.
Jka’ansaje’ tu tsikbaltaje’, kaambal ku ye’esa’al te’el najil xooko’ ti’al u máano’ob xaak’ale’ ku yáantik u na’atiko’ob ba’axo’ob talamil ku máansik kaaj, ts’o’okole’ ku ye’esa’al ti’ob bix je’el u páajtal u yáantiko’ob maaya kaajo’ob yéetel. Kaambale’ k’aaba’inta’an Producción y Reproducción en la Vida de la Comunidad, ts’o’okole’ ku kaxtik u táakbesik jejeláas ba’al ti’al u mu’uk’ankúunsa’al meyaj ku beeta’al.
También te puede interesar: Universitarios de Carrillo Puerto rescatan uso de plantas medicinales
“Xoknáalo’obe’ yanchaj u chíikbesiko’ob ba’ax u yojelo’ob, ba’ale’ beyxan xook yéetel tuukul yaane’, áantajnaj ti’al u chúukbesiko’ob e’esajilo’ob yéetel tsikbalo’ob ti’al u béeytal u ka’a tóoch’ta’al le úuchben tuukulo’oba’, tumen yaan k’iine’ le je’elo’ ma’ táan u chíikpajal ti’ xaak’alo’ob ku beeta’al mix ti’ áanalte’ob ku jóok’sa’al, le beetike’ yanchaj u máano’ob xaak’al te’el kaajo’, tumen u ya’abil ba’ax u yojel kaaje’, chéen kajnáalo’ob u yojel”, tu tsolaj.
Poot Cahune’ tu tsikbaltaj leti’e’ xoknáalo’ob jets’ tu’ux u k’áato’ob meyaj. Beey úuchik u yantal múuch’ob meyaj tu mejen kaajilo’ob Señor, Santa Rosa Segundo, San José Segundo, Santa Gertrudis, ichil uláak’o’ob, ti’al u beeta’al xaak’alo’ob yéetel ti’al u yantal tsikbal yéetel kajnáalo’ob, ba’ale’ ti’ jejeláas ba’al yaan u yil yéetel toj óolal.
“Ya’abach ti’ leti’obe’ tu yilajo’ob talamil yaan yéetel reuma, ch’ujuk wiix, sasak’ kaal, waach’alil yéetel tak Covid-19, le beetik xoknáalo’obe’ tu kaxtajo’ob bix u ts’aatáantiko’ob le talamilo’oba’; yanchaj u k’a’abéetkunsiko’ob ba’alo’ob je’el bix ka’anche’”, tu ya’alaj.
Meyaje’ páatchaj u beeta’al tumen najil xooke’ ku táakmuk’tik meyaj te’el mejen kaajo’obo’; le beetik jka’anse’ tu tukultaj ma’alob ka beeta’ak le meyaja’, tu’ux páayt’anta’ab xan xka’ansaj Eva Noguera yéetel jka’ansaj Librado Espinoza Guzmán.
Beyxan a’alabe’, kéen ts’o’okok u ja’abil xooke’ yaan u ye’esa’al bix ts’o’okik meyaj beeta’ab, yéetel yaan u yila’al bix u beeta’al ti’al ma’ u jáawal u beeta’al kex ts’o’okok xook.
