Tu noojol-lak’inil Méxicoe’ yaan 45 u p’éel úuchben kaajo’ob kun nupbil yéetel u beel Tren Maya, ti’al u páajtal u xíimbalta’al tumen uláak’ máako’ob, le beetike’, u jala’achil u noj lu’umil Méxicoe’ yaan u beetik meyajo’ob ti’al u ma’alobkúunsik, u yutskíinsik yéetel u túumbenkunsik 21 u p’éel ti’ le kúuchilo’oba’.
Máax jo’olbesik Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH), Diego Prieto, tu ya’alaje’, ichil u nu’ukbesajil Programa de Mejoramiento de Zonas Arqueológicas (Promeza) tukulta’an u k’a’abéetkunsa’al kex 4 mil 906 miyoonesil pesos, ti’al beyo’ u chukik 248 miyoonesil ti’al u yutskíinsa’al le úuchben kúuchilo’obo’.
También te puede interesar: INAH rehabilitará 21 espacios arqueológicos sobre ruta del Tren Maya
Le 21 u p’éel kúuchilo’ob tukulta’an kun utskíinsbilo’obe’ ti’ yaan tu kaajil Palenque, Chiapas; Moral Reforma, Tabasco; Chichén-Itzá, Dzibilchaltúm, Ek Balam, Uxmal, Kabah, Xlapak, Sayil, Oxkintok, Chacmultún yéetel Labná, tu péetlu’umil Yucatán; Tulum-Tankah, Cobá, El Meco, Muyil yéetel Kohunilch, Quintana Roo; beyxan El Tigre, Edzná, Calakmul yéetel Jaina, tu péetlu’umil Kaanpech.
Tu súutukil úuchil u tse’ek jala’ache’, t’aanaj Prieto ka tu ya’alaje’, le meyajo’ob kun beetbil te’el úuchben kúuchilo’obo’ táaka’an ichil le táan u beeta’al yóok’lal Tren Maya, ichil u jaatsil uno tak siinkóo, tu’ux ts’o’ok u kaxta’al tak walkila’, kex 458 mil 730 u káakach meyaj k’at, 305 chuka’an p’úulo’ob ts’o’ok u káajal u xak’alta’al yéetel u yutskíinsa’al, beyxan ila’an 23 mil 778 u p’éel úuchben kúuchilo’ob -bejo’ob, úuchben baases wa pláataformas-, tuláakal le je’elo’obo’ beeta’an u tsolts’íibil.
Beyxan, kaxta’an 373 u p’éel muuklilo’ob, jayp’éel ti’ le je’elo’obo’ chéen yóok’ol kabil, u jeelo’obe’ ichil u taamil áaktuno’ob wa ts’ono’oto’ob; mil 334 nu’ukulo’ob beeta’an yéetel k’at yéetel chuka’an nu’ukulo’ob; uláak’ kex 775 áaktuno’ob, ch’e’eno’ob, ts’ono’oto’ob wa kúuchilo’ob tu’ux ku yúuchul paak’áal wa jóoyab.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
