U éejidatarioilo’ob 5 de Febrero, tu méek’tankaajil Champotóne’ tu betajo’ob tak pool tumen ts’o’ok u yilko’ob yaan k’áax k’askúunta’an ti’ob. Le je’elo’ ila’ab úuchik u yokolo’ob te’el méensaurao’ ti’al u túumbensiko’ob, ba’ale’ tu yilajo’ob yaan taak u joolilo’ob tu’ux ku beeta’al chúuk, beyxan ila’abe’ yaan kis buuts’o’ob chuup yéetel u saakosil le chúuko’, táan u jóok’olo’ob te’el tu’ux yaan le wiitso’, tu’ux ts’o’ok u k’askúunta’al kex 6 mil ektaareas (ha).
Kajnáalo’obe’, tu túuxtajo’ob jayp’éel oochelo’ob ti’ La jornada Maya ti’al u ye’esiko’ob ts’ook xíimbal tu beetajo’ob te’e méesaurao’, tu’ux kaxta’ab joolo’ob tu’ux ku beeta’al le chúuko’, “ba’ale’ le je’elo’, unaj ka’ach u beeta’al enero, tumen u jala’achil le péetlu’umo’ tu ya’alaje’ béeychaj u beetik mokt’aan yéetelo’ob”, beey a’alab tumen juntúul u éejidatarioil.
Yordi Mariano tu ya’alaje’, unaj ka’ach u yokol Guardia Nacional (GN) tak te’elo’, tumen beey mokt’anta’ab yéetel u múuch’il éejidatarioilo’obo’ ti’ u kaajil 5 de Febrero, “tumen yaanal ba’ax mokt’anta’an yéetelo’ob, yéetel yaanal ba’ax mokt’anta’ab tak éetel, ba’ale’ tene’ táan in wilke’ yaan in wéet éejidatarioilo’ob táan u k’uuxilo’ob, tumen to’one’ ma’ ch’éenek kmúul tsikbali’, chéen ba’axe’ jach ma’ ya’ab u bin kbeetik u je’elel kóomuneroso’, tumen jala’ache’ ma’ táan u beetik mix ba’ali’”, tu ya’alaj.
También te puede interesar: Ejidatarios de 5 de Febrero denuncian devastación en zona forestal de Champotón
Éejidatarioe’ tu ya’alaje’ yaan kex mil ektaareas ts’o’ok u k’askúunsa’al, ts’o’okole’ walkila’ le k’áaxo’, táakbesa’an ichil k’áaxo’ob kaláanta’an tumen Secretaría del Medio Ambiente y Recursos Naturales (Semarnat); meyaje’ k’a’ata’ab tumen María Luis Albores González, le ja’ab máaniko’ ka’aj k’uba’ab najo’ob ti’ máaxo’ob yanchaj u péeksa’al tumen ti’ kun máan u beelil Tren Maya tu kaajil Pixoyal, ti’ u méek’tankaajil Champotón.
Éejidatario’obe’ chi’ichnako’ob tumen te’e nu’ukesajo’, táakbesa’an maanal 20 ektaareas yaan ti’ le k’áaxo’, ts’o’okole’ ti’alinta’an tumen le éejidoo’, ba’ale’ ti’ le je’elo’obo’, ts’o’ok u yilko’obe’, k’askúunta’an kex 6 mil, tumen ku seen ch’a’akal che’ ti’al u beeta’al chúuk, yéetel te’e ja’aba’ -kex tumen tu beetajo’ob líik’saj t’aan ti’al enero yéetel yancha múuch’tambalo’ob yóok’lale’- ti’ yilajo’obe’ yaan uláak’ mil eektareas k’askúunta’an; leti’obe’ ku ya’aliko’obe’ u máakilo’ob Laguna Grande beetej.
Beey túuno’, u kajnáalilo’ob 5 ti’ febreroe’ yaan u beetiko’ob áasamblea ti’al u je’etsiko’ob wa “tu juuno’ob” kéen u kaxto’ob ba’ax u beeto’ob, wa u ch’a’apachtiko’ob u jala’achil Kaanpech ti’al ka séebchajak u péek yóok’lal, tumen jets’a’ab ka’ache’, ti’ le xíimbalil beeta’ab le miércolesa’, unaj u láak’inta’alo’ob tumen juntúul u juriidikoil Profepa yéetel u ajmeyajilo’ob GN ba’ale’ mix juntúul k’uchi’i.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
