Calamar vampiro, je’el bix k’ajóolta’an ich káastelan t’aane’, ma’ séeba’an u yila’ali’, tumen kaja’an tu jach taamil k’áak’náab. Vampyroteuthis infernalis u sientifikoil k’aaba’, yéetel je’el u ja’asik u yóol máake’, ba’ale’ asab jats’uts ti’ beyka’aj sajbe’entsili’, tu ya’alaj oséeanologóo Alejandro Bravo Quezada.
Leti’ xane’ tu ya’alaj ba’alche’ ti’ ku yantal tu k’áak’nabilo’ob Índico, Pacífico yéetel Atlántico; tres mil meetros u jach taamil ja’ tu’ux ku yantal yéetel tak walkila’ ma’ xak’alta’ak jach jaytúul yaani’.
También te puede interesar: Calamar vampiro, más fascinante que peligroso
Tu tsikbaltaje’, le ba’alche’a’ ku p’isik kex 30 cms yéetel ku máan u chuk mejen wíinkilalo’ob k’ajóolta’an beey nieebe marináa ti’al u tséentikubáaj. Ti’al túun u chuuke’, ku jawtal yéetel u k’abo’obe’ ku tich’ik ka’anal, ti’al u beetik u beel tu’ux kéen u chuk le mejen wíinkilalo’ob ken u jaanto’. Leti’e’ ba’alche’ asab nojoch u yich wa ku ke’etel yéetel beyka’aj nojocihl u wíinkilal.
Yaan u boonile’ júul boox yéetel uláak’o’obe’ samal chak, ba’ale’ yaan ba’al u yil beyka’aj sáasil yaan. Waxakp’éel u k’abo’ob. Ku tsa’ayal u juul lelem sáasil ti’al u satik u yich u jeel ba’alche’ob, fotóforos u k’aaba’ ba’ax beetik u yantal u sáasil.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
