U seej ko’ojta’al janabe’enba’alo’obe’ láayli’ táane’; walkila’ táan u yila’al yaan u ko’ojtal waaj. Máax jo’olbesik Cámara Nacional de la Industria de Producción de Masa y Tortillas, Fernando Monsiváis, tu ts’áaj k’ajóoltbile’, tu yáax k’iinil agosto je’el u k’uchul u tojolt tak 28 pesos.
Beyxan, tu ts’áaj k’ajóoltbile’, le 5 ti’ julio máaniko’ Maseca tu ya’alaje’ yaan u ko’ojtal ixi’im, tumen ku k’uchul u tojolt mil 250 pesos u tóoneladail, ts’o’okole’, le je’elo’ yaan xan u beetik u ko’ojtal xan waaj.
Tu ya’alaje’, tak tu winalil junio máaniko’, u tojol waaj tu péetlu’umil Yucatáne’ ku tojoltik ichil 22 tak 26 pesos u kiiloil, ka’alikil walkila’ je’el u k’uchul tak 28 pesos.
“Táan u ko’ojtal tumen táan xan u na’akal u tojol ba’ax ku k’a’abéetkunsa’al ti’al u beeta’al, ma’ tumen to’on kk’áati’”, beey tu yaj óoltajo’, ts’o’okole’ tu ya’alaj u ko’ojtal ba’ale’ táan u yúuchul ti’ tuláakal ba’al, tumen ka’ap’éel mola’ay k’i’itbesik u áarinail ixi’ime’ ko’ojchajo’ob xan, ts’o’okole’ le je’elo’ beey u yúuchul ichil tuláakal u noj lu’umil México.
También te puede interesar: En agosto, subiría el precio de las tortillas en Yucatán
Tu tsikbaltaje’ tu winalil agosto kéen na’akak u tojol xan le waajo’, ti’al u tojoltik ichil 23 tak 28 pesos, tumen kéen k’a’abéetkunsa’ak u ba’alumbáaj u beetal waaj yéetel túumben tojole’, beey xan kun bin u ko’ojkíinsa’al le bajux ku ko’onolo’. Uláak’ ba’al tu ch’a’achbtaje’, leti’e’ tu’ux ku ko’onol waaj kex ma’ ts’a’aban u páajtalil ti’ le kúuchil ti’al u beetiko’obi’, tumen kéen u beeto’ob waaje’ ma’ jach je’el bix unaj u máak’a’antiko’obi’. Le beetike’, ku béeytal “u ch’éenel u xupiko’ob” u jach ya’abil taak’in yéetel u koniko’ob waaj kex ma’ jach táaj ko’oji’, ba’ale’ le je’elo’ ku p’atik ich sajbe’entsil u toj óolal máak, tu ya’alaj.
Kúuchilo’ob je’el bix le je’elo’, kéen koonolnako’obe’ ka’a koonol u beetiko’ob wa yaanal máak ku máan u kon joolnaj joolnajil.
Beey túuno’, Fernando Monsiváise’ tu páayt’antaj kaaj ti’al u beetik tak pool kéen ila’ak yaan máax konik waaj beyo’; tu ya’alaj tu péetlu’umil Yucatáne’ yaan kex 2 mil 100 u p’éel kúuchilo’ob tu’ux ku ko’onol waaj, ts’o’okole’ ku tukulta’al ti’ le je’elo’obo’, kex 400 wa 600e’ ma’ ts’a’aban ti’ u páajtalil u koonolo’obi’, ba’ale’ ma’ tu páajtal u jáanajan k’ajóolta’al máakalmáako’obi’, tumen ma’ chika’an máaxo’ob koniki’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
