Tóoloke’ k’ajóolta’an ich káastelan t’aan beey basilisco rayado, yéetel u sieentifikoil k’aaba’e’ Basiliscus vittatus. Le je’elo’, juntúul ba’alche’ siijil tu noj lu’umil México yéetel Centroamérica, beyxan ti’ Áreas Naturales Protegidas yaan tu Petenil Yucatán.
Hugo Navarro Solano, máax jo’olbesik Parque Nacional Tulum (PNT) ti’ u mola’ayil Comisión Nacional de Áreas Naturales Protegidas (Conanp), tu ya’alaje’ óol talam u yila’al kéen u ta’akubáaj ich xíiwo’ob yéetel k’áax, ba’ale’ séeb u yila’al wa leti’ kéen áalkabnak yóok’lal u yooko’ob.
Le chan ba’alche’a’ séeba’an u péek yéetel suuk u máan bulk’iin, ts’o’okole’ kex ti’ lu’um suuk u yantale’ láayli’ ku na’akal tu k’ab che’ tumen yaan u yíich’ak.
También te puede interesar: El basilisco rayado ''camina sobre el agua''
“Te’e k’iino’oba’ ya’ab ku yantal PNTi’, ma’ sajbe’entsil yanik u ch’éejelo’obi’ yéetel u xiibile’ asab nojoch ti’ u xch’uupulil, ts’o’okole’ u p’o’ote’ maas chichan xan”, tu tsikbaltaj.
U xiibile’ je’el u p’isik tak 61 cms u chowakil, pa’ate yéetel u nej; u aalile’ kex ichil 200 tak 600 graamos. U p’o’ote’ ku káajal tu pool, ku yéemel tu paach yéetel k’ucha’an tak tu nej, u boonile’ óol chakboox wa ya’axboox yéetel u boox t’o’olil. Chowak u yaal u k’ab yéetel u yíich’ake’ yaan u yej. Tu yaal u k’ab u yooke’ yaan u yoot’el yéetel le ku jáayal kéen púuts’uk.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
