Te’e k’iino’oba’, u jala’achil u noj lu’umil México, Andrés Manuel López Obradore’ tu beetaj xíimbal meyajil ti’al u xak’altik bix u bin u meyajilo’ob Tren Maya tu petenil Yucatán, ba’ale’ beyxan tu chúunsaj meyajo’ob kun beetbil tu puuenteil Nichupté, ikil yaan u ka’a ts’a’abal u páabimentoil u noj bejil Luis Donaldo Colosio, u túumben xa’aybejil áaeropuerto yéetel u noj bejil Chac Mool. Ti’al u láaj beeta’ale’ yaan u k’a’abéetkunsa’al 7 mil 262.4 miyoonesil pesos tu péetlu’umil Quintana Roo.
Te’e súutuko’, táakpaj xan Mara Lezama, xjala’ach yéeya’an te’e petenilo’, máax tu ya’alaje’ u jala’achil Méxicoe’ u ts’áamaj u yóol ti’al u yutsil u nojol-lak’inil le noj lu’uma’. Leti’ túune’, tu ki’imak óoltaj u túumbenkúunsa’al u noj bejil Colosio: “Tin k’áataj ti’, ka tu ya’alaj tene’ ‘yaan, yaan in beetik’, ba’ale’ tin wilik tuka’atéen AMLOe’ tu beetik ba’ax ku ya’alik”.
U tuukulil túune’, leti’ ka béeyak u ts’o’okol tuláakal le meyajo’obo’, ti’al u winalil diciembre ti’ u ja’abil 2023; ts’o’okole’ yaan u beetiko’ob u yantal maanal 10 mil u p’éel meyajo’ob ti’al máak.
También te puede interesar: AMLO supervisa el Tren Maya y da banderazo a nuevas obras viales en Cancún
Ti’al u beeta’al u xa’aybejil áaeropuertoe’ yaan u nojochkíinsa’al 28.8 metros, ts’o’okole’ yaan u beeta’al u jeel káarrilo’ob ti’al u béeytal u chich bin ba’al, ts’o’okole’ yaan yantal waxakp’éel u t’o’olbejilo’ob ti’al u máan kisbuuts’o’ob.
Tu noj bejil Luis Donaldo Colosio yaan u beeta’al yéetel koonkretóo idrauulikóo tu chowakil le 13.5 kilómetros yaan ti’o’, beyxan tukulta’an u beeta’al ka’ap’éel u puuenteil ti’al u k’áatal máak.
Yóok’lal meyajo’ob ti’al u nojochkíinsa’al u noj bejil Chac Moole’ yaan u beeta’al kamp’éel u t’o’ol bejilo’ob beyxan yaan u núupul yéetel u noj bejil Huayacán yéetel Colosio, ti’al ma’ u seen p’áatal chochobkil te’elo’.
Yóok’lal u Puuenteil kun ts’a’abil yóok’ol u aak’alil Nichupté, yaan u nupik u baantail tu’ux yaan u otelilo’ob Cancún yéetel u noj bejil Colosio ti’al u núupul yéetel u jeel bejo’ob. Ti’al u beeta’ale’ yaan u k’a’abéetkunsa’al túumben nu’ukulo’ob, ma’ táan u loobiltik yóok’ol kaab ku k’aaba’tik sistema konstruktibóo Top Down.
Te’e pueenteo’ yaan u beeta’al óoxt’o’ol bejo’obi’, je’el bix xan u beelil u máan t’íinchak balak’ ook tu xts’íik baantail.
Tu súutukil u t’aane’, jala’ach López Obradore’ tu ka’a jets’aj bejo’ob ku beeta’ale’ ma’ táan u yantal u bo’otik máak ti’al u k’áatali’, tumen ku tukultike’ ya’abach náajal ts’o’ok u yantal ti’ México yóok’lal u kaajil Cancún.
Beyxan leti’e’ tu k’ubaj u t’aan yéetel u mola’ayilo’ob ICA yéetel Cemex, máaxo’ob táakpaj te’e súutuk xano’, ti’al u ya’alike’ yaan u ts’áak tuláakal ba’ax k’a’abéet ti’al u ts’o’oksa’al meyajo’ob tu beel yéetel tu k’iinil jets’a’an unaj u k’u’ubul.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
