Ku tukulta’ale’ úuch k’iin yanak ba’ale’ tu kanaj kuxtal tak te’e k’iino’oba’. Ku kajtal tak ichil 40 meetros tak jump’éel kiloometróo u taamil k’áak’náab: Cherna u k’aaba’.
Le je’ela’ juntúul kay pata’an u sientifiikoil k’aaba’ beey Polyprion americanus, u ch’a’amaj u mootsil ichil u baatsil Polypriniodae. U boonile’ óol samal boox wa boox, mejentak yéetel boox u xiik’, tu táan u poole’ yaan u p’o’ot yéetel nojoch u pool, ts’o’okole’ u kama’ache’ óoxt’o’ol u koj yaan, ka’ap’éel ti’ le je’elo’obo’ óol je’ex u ti’al peek’e’. Yaan tu’uxe’, cherna kaye’ k’ajóoltan xan beey juun kay, wa Mero.
También te puede interesar: La cherna, pez que ha sobrevivido a la evolución
Xbioologáa, Yanec Jiménez Ruiz, ku tsolike’ le kaya’ ku jaantik uláak’ kayo’ob, kuustaseos, mooluskóos yéetel ik’elo’ob. “Je’el bix u ya’abil serránidose’, juntúul kay ku jáapjantik je’el ba’axak ka u yil beey u yo’oche’, le beetik ku yila’al beey juntúul ba’alche’ ku máan chuuk”.
Uláak’ ba’ale’, le kaya’ suuka’an u máan tu juunal, ba’ale’ le táankelemo’obo’ je’el u chan múuch’ul yéetel uláak’o’obe’.
Beey túuno’, jbioologóo Benito Cruz Mendoza, ku tsolik le kaya’ je’el u chukik ichil 70 cms tak 2.30 meetros u chowakil, ts’o’okole’ u aalile’ je’el u máansik tak le 100 kiloso’, kex tumen tu méek’tankaajil El Carmen, tu péetlu’umil Kaanpeche’ yaan chuka’an yéetel u aalil ichil 160 yéetel 248 kiloos.
Yaan ku yila’al ichil tu noj lu’umil América, Estados Unidos tak Argentina.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
