Ikil u kaxta’al ka yanak tsikbal yéetel Noj lu’ume’, u múuch’kabilo’ob kaaj ku meyajo’ob ti’al u kaláanta’al u páajtalil máasewal kaajo’obe’, u kúuchil Centro Profesional Indígena y Asesoría de Oaxaca a.c., tu ts’áaj k’ajóoltbil ba’ax chíikpaj tu áajendail ti’al u xu’ulsa’al péech’ óol yéetel jumpáaykunsajil, wa rasiismóo yéetel díiskriminasyion, tu péetlu’umilo’ob Oaxaca, Kaanpech yéetel Yucatán.
Tu tsikbaltajo’ob jejeláas ba’alob ku yúuchul tu kúuchilo’ob k’alabil ti’ le óoxp’éel péetlu’umilo’ob tu’ux beeta’ab le xaak’ala’. Beey túuno’, yóok’lal Kaanpeche’, chíikpaj ba’ax úuch yéetel jump’éel u baatsil Chiapas, ka’aj k’ucho’ob tu méek’tankaajil Candelaria, Kaanpech. Kóoj u taatatsil, u na’il, óoxtúul u xiibil paalal yéetel juntúul u yaal. Ba’ale’ juntúul ti’ le xi’ipalo’ tu beetaj ba’al ka’aj yanchaj u ts’a’abal u si’ipil, ba’ale’ tuláakal láak’tsilo’ob bo’otej.
Tu ya’alajo’obe’, le xi’palo’ tu kíinsaj juntúul máak ti’al u kaláantikubáaj, ba’ale’ ka’alikil u kaxta’al máax kun machbile’, k’a’al u suku’uno’ob yéetel u taatsil, ka’alikil leti’e’ púuts’ij. “Tumen mina’anchaj máax sutik t’aan, je’el bix jeets’el unaj u yantal te’el a’almajt’aano’, ma’ patal úuchik u beeta’al proseesóo, tumen pe’ech’ u páajtalilo’ob yéetel ba’ax unaj u yantal ti’ chéen tumen wíinik, ba’ale’ tumen máasewal máake’ péech’óolta’ab xan”, beey tu ya’alaj Ricardo Santos Ye, máax chíikbesik múuch’kabil.
También te puede interesar: Urgen a diálogo para la protección a derechos de pueblos indígenas
Tu tsolaj xane’, le ba’ax úuch te’e Kaanpecho’ láayli’ ch’a’anukta’ab ba’ax jets’a’an ichil u sisteemail justiisya ti’al u kaláanta’al máasewal kaajo’ob, ba’ale’ le baatsila’ yanchaj u máansik waxakp’éel ja’abo’ob tu kúuchil Centro de Reinserción Social yaan tu kaajil San Francisco Kobén, kex tumen le xi’ipal beeto’ tu k’ububáaj tu jo’oloj wakp’éel ja’abo’ob, “tuláakal ba’ale’ úuch tumen ma’ yanchaj máax beetik u sutt’aanil ka béeyak u jets’ik wa ba’ax ti’al u yutsil leti’obi’”, tu ya’alaj.
Beyxan, tu ya’alaje’, kéen úuchuk ba’al je’el bix le je’ela’ ku jach kaláanta’al u meyajil tu paach tumen u múuch’kabil Diálogo y Movimiento, jo’olbesa’an tumen Artemia Fabre, máax ku múul meyaj yéetel u jeel máako’ob ti’al u jóok’sa’al te’e kúuchil k’alabilo’, máaxo’ob ma’ unaj u k’a’alalo’ob ka’achij.
Judith Bautista Pérez, máax táaka’an Cepiadet, tu ya’alaj u k’a’anil u yantal tsikbal yéetel le noj lu’umo’, beyxan yéetel jo’olpóopo’ob ti’al u xu’ulsa’al péech’óol yéetel jumpáaykunsajil, tumen wa ka mu’uk’ankúunsa’ak meyajo’obe’ je’el u yila’al u yutsil k’eexilo’ob te’e óoxp’éel péetlu’umo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
