Máax jo’olbesik U Mola’ayil Táakbesajil tu lu’umil Kaanpech, Patricia León López, tu ya’alaje’ chéen yéetel le 80 u túul ajk’ext’aano’ob yaan tu tsolju’unil Instituto Nacional de los Pueblos Indígenas (INPI), ma’ táan u béeytal u ts’a’abal u ju’unilo’obi’ tumen yaan ba’alob ma’ sáasilkunsa’al tu beel kéen jo’op’ok u je’ets’el a’almajt’aan yóok’lalo’obi’, ti’al u páajtal u yantal u yichil ajk’ext’aan tu péetlu’umil Kaanpech, ba’ale’ tu ya’alaje’ ts’o’ok u káajal tsikbalo’ob tu táan Universidad Nacional Autónoma de México (Unam) ti’al ka yanak le ju’un jets’ik u beeta’al le meyaja’, wa séetrifikasyon, tumen wa ka béeyake’, tu ts’o’okbal u ja’abil 2022 kéen béeyak u k’u’ubul ti’ 200 u túul máaxo’ob je’el u meyajtiko’ob juriidikoil k’ext’aan te’e péetlu’uma’, ba’ale’ ka béeyak xan u no’ojan bo’ota’alob yóok’lal u meyajo’ob.
Ajk’ext’aano’ob yéetel ajsutt’aano’obe’ táakbesa’an u k’aaba’ob ichil u tsolju’unil INPI, ts’o’oke’ León López tu ya’alaje’ leti’e’ máaxo’ob ku t’a’anal tumen jejeláas mola’ayo’ob, je’el bix Secretaría de Protección y Seguridad Ciudadana (SPSC) wa Fiscalía General del Estado de Campeche (Fgecam), ti’al ka áanta’ak máaxo’ob ku ma’achalo’ob oksbil te’e mola’ayo’obo’, tumen ku máan xak’altbilo’ob, ba’ale’ ma’ jets’a’an mix chíimpolta’al u meyajo’ob beey sutt’aano’obi’.
También te puede interesar: Campeche busca certificación de 200 intérpretes de lenguas indígenas
Wa tumen ka béeyake’, xmeyaje’ tu ya’alaje’ u Fiscalíail le péetlu’umo’ ts’o’ok u ya’alike’ je’el u béeytal u múul meyaj yéetel uláak’ kúuchilo’ob, ti’al u táanilkunsa’al u páajtalil wíinik k’ala’ano’ob, je’el bix xan ti’ máasewal máako’ob, tumen tu ya’alaje’ “sáasil yanik u k’a’abéetil u yantal uláak’ ya’abach ajk’ext’aano’ob; yaan máaxo’ob péech’óolta’abob tumen ma’ páatchaj u yáanta’alob ikil ma’ tu t’aniko’ob káastelan”.
Tu tsolaj xan: “Yaan to’on u t’aan Renato (Sales Heredia), úuchik u ya’alik yaan u beetik vicefiscalía ti’al ma’ u péech’óolta’al máak, mix xan u je’ets’el p’eek yóok’ol mix máak, tumen yóok’lal le je’elo’, ku yantal u ya’abil tak pool tumen u jaats kaajil p’ata’an paachil”.
Jayp’éel k’iino’ob paachile’, u kúuchil Centro Profesional Indígena de Asesoría, Defensa y Traducción a.c., tu beetaj tse’ek tu’ux tu ye’esaj ba’ax chíikpaj ti’ xaak’al beeta’ab tu kúuchilo’ob Centros Penitenciarios ti’ le péetlu’umila’, tu’ux jach chíikpaj Centro de Reinserción Social ti’ u kaajil San Francisco Kobén, tumen ti’ le p’íit maanal 800 máak k’ala’ane’, 100 ku t’aniko’ob maayai’, ba’ale’ maanal 500 u túulale’ máasewalo’ob yaan ba’ax ma’ patal beeta’abik ka’aj p’is óolta’abo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
