Le 21 ti’ septiembre máanika’ jts’a’ab k’ajóoltbil jump’éel tuukul meyaj tu táan Pleno del Congreso del Estado de Yucatán, ti’al ka ya’abkunsa’ak taak’in ku jóok’sa’al ti’al u ts’aatáanta’al u toj óol tuukul wíinik te’e lu’uma’, tumen yóok’lal ba’ax chíikbesa’an tumen Instituto Nacional de Estadística y Geografía (Inegi) ojéela’an le noj lu’uma’ ti’ yaan tu ka’a kúuchil u péetlu’umilo’ob México tu’ux ya’ab u kíinsikubáaj máak.
X-pat a’almajt’aan Vida Gómez Herrera, máax táaka’an ich Movimiento Ciudadanoe’, tu ts’áaj k’ajóoltbil le tuukul meyaja’, ka tu ya’alaje’ u a’almajt’aanil Ley de Salud Mental yaan walkila’ ku jets’ik U Jala’achil le lu’uma’ unaj u jóok’sik u 7 por siientoil taak’in ku yantal ti’, ti’al u ts’áak ka meyajta’ak tumen Secretaría de Salud, ba’ale’ “ma’ sáasil yanik wa Secretaríae’ ku na’ata’al beey jump’éel u mola’ayil jala’ach, wa beey jump’éel u áadministraatiboil jaats”.
En español: En el Congreso de Yucatán, iniciativa para aumentar presupuesto a la salud mental
Tu ya’alaje’ tumen ma’ sáasil yanike’, ku yantal noj k’eexilo’ob ku chíikpajal yéetel u miilesil miyoonesil pesos, je’el bix úuchil tu taak’inil meyaj 2022 ti’ u mola’ayil Secretaría de Salud, tumen úuchik u na’ata’al beey áadministraatiboil jaatse’ chéen yanchaj 79 mil 110 pesos u ti’al, le beetike’ tumen ma’ tu yojéelta’al jach tu’ux ku ch’a’abal le taak’ino’ je’el u beetik u p’áatal ma’ chuka’an le ku ts’a’abal ti’al u ts’aatáanta’al u toj óol tuukul wíinik.
“Ti’ to’on yaan ka béeyak (k-k’exik a’almajt’aan) ti’al kbeetik ka chíimpolta’ak tuláakal ba’ax jets’a’an ti’al u yutsil u toj óol tuukul wíinik, tumen najmal u yantal u chuka’an taak’iinil ti’al u béeytal u beeta’al meyajo’ob je’el bix unaje’, tu’ux mina’an mix ba’al ma’ sáasili’”, tu tsikbaltaj.
Le beetike’, tu ts’áaj k’ajóoltbil tuukul yaan ti’, ti’al u k’e’exel Ley de Salud Mental del Estado de Yucatán, ti’ ba’ax yaan u yil yéetel bix u jatsa’al u taak’inil u meyaj mola’ay.
Le 19 ti’ septiembre máanika’, jala’ach Mauricio Vila Dosal, tu k’a’aytaj u nu’ukbesajil “Juntas y juntos por la salud mental de Yucatán”, ba’ale’ walkila’ najmal u jach ts’aatáanta’al ba’ax kun úuchul yéetel ti’al ka utsik meyajnak.
Beey túuno’, tak Asociación Yucateca de Suicidología ts’o’ok xan u t’aan yóok’lal le je’ela’, tumen ku chíimpoltiko’ob meyaj ku beeta’al tumen jala’ach, ba’ale’ najmal u yutsil beeta’al u láak’inajil yéetel u yila’al ma’ u xóot’ol.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
