de

del

Najmal u yantal sexual kaambal ti’al u ts’aatáana’al ma’ u yo’omchajal paalal yéetel xch’úupalal

Educación sexual integral es necesaria para prevenir embarazo infantil y adolescente
Foto: Fernando Eloy

Úuchik u máan u k’iinil Día Nacional para la Prevención del Embarazo no Planificado en Adolescentes, le 26 ti’ septiembre máanika’, xts’ak yaj Ligia Vera Gamboa, máax ku ka’ansaj tu kúuchil Centro de Investigaciones Regionales Dr. Hideyo Noguchi, ti’ u noj najil xook Universidad Autónoma de Yucatán (Uady) tu k’a’ajsaje’ k’a’anan u ye’esa’al jejeláas ba’al yaan u yil yéetel sexual kaambal, ti’al u kana’al tumen paalal, ba’ale’ beyxan tumen táankelemo’ob, ti’al ma’ u yo’omchajalo’ob wa ma’ u k’áato’obi’, je’el bix xan ti’al u kaláanta’alo’ob ti’ sexual loobilaj je’el u beeta’al ti’obe’.

Tu ja’abil 2017 ka’aj p’áat México tu yáax kúuchil, ichil lu’umo’ob, tu’ux ku asab yo’omchajal xlo’obayano’ob ichil tuláakal Latinoamérica. Le beetike’, jach k’a’anan u ka’ajsa’al te’e k’iino’, u k’a’ananil u kaláanta’al paalal, ti’al ma’ u séeb yantal u chaambalo’ob, ba’ale’ ti’al ma’ u loobilta’alob xan. 

“Ma’ juntakáalili’ u yo’ommchajal juntúul chan xch’úupal 10-14 u ja’abil, mix xan le ku yúuchul ti’ juntúul xlo’obayan 15 wa 19 ti’, wíinkilale’ ma’ jump’éelili’ bixij”; ba’ale’, tu ya’alaj xane’ jach ya’abach ba’al ku jelpajal tu tuukul máak, tumen kéen séeba’ak u yúuchule’ ma’ táan u páajtal u beetik ba’ax ku tukultik ka’achij.

En español: Educación sexual integral es necesaria para prevenir embarazo infantil y adolescente

Ichil ba’ax ojéelta’ab tumen Instituto Nacional de Estadística y Geografía (Inegi), tak tu tu ja’abil 2021e’, tu péetlu’umil Yucatáne’ xoka’ab u 14.3 por siientoil yo’omchaj yanche’, u ti’al xlo’oyano’ob (ma’ u chuk mix 20 u ja’abil), kex tumen ichil 2010 tak 2021e’ k’as éem le jaytúul yanchajo’, tumen ka’ache’ u póorsentajeile’ k’ucha’an tak 17.9 yéetel ti’al 2015e’, 17.2 yaan ka’achij.

Leti’ob túune’ táan u múul betiko’ob jayp’éel meyajo’ob yéetel Grupo Estatal para la Prevención del Embarazo Adolescente (GEPEA), ikil u beetiko’ob tsikbalo’ob yóok’lal sexual kaambal yéetel ti’al u ka’anal tu beel ba’ax yaan u yil yéetel.

Ba’ale’ ti’al u béeytal tuláakal le je’ela’, najmal u táakpajal ya’abach máak, mola’ayo’ob yéetel kaaj. 
Kéen yo’omchajak juntúul chan xch’úupal wa xlo’obayane’, o mola’ayilo’ob toj óolale’ unaj u ts’aatáantiko’ob ba’ax jets’a’an ichil Norma 046; le beetike’ unaj u ts’a’abal ojéeltbil tu beel yéetel tu chuuka’anil ba’ax táan u yúuchul, ti’al u jets’ik ko’olel wa u k’áat ka yanak, wa ma’, le chaampalo’.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan