Tu k’iinil jo’oljeak, máan Día de Acción Global por un Aborto Legal, Seguro y Gratuito –28 ti’ septiembre–; tu noj kaajil Jo’e’, k’ama’ab yéetel líik’sajil t’aan tu táan Congreso del Estado de Yucatán, tu’ux táakpaj ko’olelo’ob u ts’áamaj u yóolo’ob ti’al u chíimpota’al u páajtalilo’ob ko’olel. Leti’obe’ tu ya’alajo’ob táan u binetik ya’abach ba’al ti’al u yutstal u xíimbal a’almaj t’aan jets’ik ka tse’elek u si’ipil kéen éensa’ak paal te’e péetlu’umo’.
Clara Rosales, máax chíikbesik Mujeres Unidas por la Despenalización del Aborto en Yucatán, tu ya’alaje’ le ba’ax ku k’áatalo’, leti’e’ ka béeyak u ch’a’ajolta’al tsikbalo’ob ti’al u yu’ubal u t’aano’ob.
Tu ya’alaje’ ma’ jump’éel ba’al yaan u yil yéetel poliitikóo múuch’kabilo’ob; u ba’alile’ leti’e’ ka chíimpolta’ak u páajtalil wíinik, toj óolal yéetel ba’ax u k’áat u beet ko’olel, “wa yaan u kaláanta’al kuxtale’, najmal u beeta’al tu beel, ts’o’okole’ tumen kuxtale’ kti’al xan”.
“Ko’olel yéetel máax ku yo’omchajale’ kuxa’an ichil jump’éel siisteemáa yaan u kuuch xiib, tu’ux ku ts’a’abal ksi’ipil tumen mola’ayo’ob kéen k-k’áat ka chíimpolta’ak kpáajtalilo’ob”, a’alab.
En español: Cientos de mujeres exigen el aborto legal en Yucatán
Beey túuno’, u ts’a’abal u kuuch u yéensa’al paale’, ma’ táan u beetik ka ch’éenek u beeta’al, tumen kex ma’ éejenta’ane’ láayli’ u k’a’abéetkunsa’al, le beetik táan u k’áata’al ka chíimpolta’ak u béeytal u beeta’al, xma’ sajbe’entsilil yéetel xma’ bo’olili’. “Walkila’ táan kts’áak kmuuk’, tumen ba’ax k-k’áate’ leti’ tséentiko’on, ti’al ma’ kje’elel. Tak kéen chíimpolta’ak kpáajtalilo’ob yéetel kéen k-il ts’o’ok u yu’ubal kt’aane’, ma’ tbin je’elel”.
Tu ya’alajo’obe’ mix juntúul ko’olel ku yu’ubik taak u yéensik paal chéen beyo’, le beetike’ ku láak’intiko’ob yéetel ku k’a’ajsiko’ob ko’olel sa’at u kuxtalo’ob tumen ma’ patal beeta’abik ti’ob éensaj paal, ts’o’okole’ tumen “ko’olelo’ob yéetel máaxo’ob ku béeytal u yo’omchajal ayik’alo’obe’ yaan uláak’ bix je’el u beetik ba’al ti’al u béeytal u yéensa’al paal ti’ob”, ba’ale’ máax ti’ mina’an taak’ine’, ku yilko’ob u talamil jump’éel lu’um tu’ux ma’ táan u chíimpolta’al u páajtalilo’obi’.
Tu jo’oloj xoka’ak ts’íib tu beetajo’obe’, tu k’ubajo’ob te’e Poder Legislativoo’ u ju’unil tu’ux ts’íibta’an ba’ax ku seen k’áata’al ti’al u k’e’exel Constitución Política del Estado de Yucatán tumen, lik’ul u ja’abil 2009, ku je’ets’el kuxtale’ ku káajal kéen síijik tu jobnel ko’olel; beyxan, ku k’áatiko’ob ka béeyak u yéensa’al paal xma’ bo’olil yéetel xma’ sajbe’entsili’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
