Kex ma’ unaje’ leti’e ku asab ko’onol ti’ u nojlu’umilo’ob Centro América yéetel Caribe Mexicano. Ts’a’aban u sientifikoil k’aaba’ beey Eupsittula nana, yéetel u ch’i’ibal le xt’uut’o’obo’.
Gonzalo Meréndiz Alonso, máax jo’olbesik u múuch’kabil Amigos de Sian Ka’an, tu ya’alaj le ch’íich’a’ kaja’an xan tu k’áaxil Área Natural Protegida; leti’e’ suuk u yila’alo’ yéetel leti’e’ asab chichano’.
Kuxa’an tu’ux yaan k’áax. U k’u’e’ ku beetik tu joolil chuun che’ob yéetel ku jaantik u yich che’. Meréndiz Alonsoe’ tu ya’alaje’, k’a’anan u yojéeltik máak ma’ unaj u chukik, tumen ma’ ti’al aalak’bilo’obi’.
Xk’ili’e’ ku yila’al México, Centroamérica yéetel Caribe. Tu lu’umil Méxicoe’ k’i’itpaja’an ti’ táax lu’umo’ob naats’ yaniko’ob ti’ u ja’ilo’ob Golfo, Oaxaca, Chiapas yéetel tu peteni Yucatán.
Je’el u chukik tak 15 ja’abo’ob kuxlik; ku p’isik ichil 20 tak 26 centímetros u chowakil, ts’o’okole’ u aalike’ kex 76 gramos. Ya’ax u k’u’uk’mel yéetel u tseeme’ ya’ax sak. Tu puuntasile’ ch’ooj u boonil, tu bak’achil u yiche’ sak yéetel te’elo’ mina’an u k’u’uk’meli’. U koje’ óol sak yéetel u neje’ chowak.
En español: Perico pecho sucio, de las especies más traficadas
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
