Máax ti’alintik u ts’ono’otil El Cielo, p’aatal tu kaajil Chemuyile’, tu beetaj tak pool ti’al u ya’alik ja’e’ ts’o’ok u jach k’astal yéetel tu’ ja’ unaj meyajta’an tumen Comisión de Agua Potable y Alcantarillado (CAPA) yaan te’e kaajo’, le beetike’ jach tu’ u book yéetel kayo’obe’ táan u kíimilo’ob. Kex beyo’, Comisióne’ ku ya’alike’ ma’ jaaj ba’ax ku ya’alali’.
“Yaan to’on ts’ono’ot úuch káajak k-kaláantik, beyxan kmeyaj ti’al ma’ u k’astal u ja’i’, yéetel k-ilik ktséentik yéetel mangueras, beyxan boombas ti’al u p’áatal jats’uts, ba’ale’ walkil wakp’éel k’iino’ob paachile’ káaj u k’éexel u boonil ja’, ts’o’okole’ káaj xan u kíimil kayo’obi’. Ka’ache’ sáask’ale’en u ja’il ts’ono’ot ba’ale’ walkila’ chéen u ja’il tu’ux ku kíimil ba’al”, tu tsikbaltaj Óscar Castell, máax ti’alintik ts’ono’ot.
En español: Investigan contaminación de cenote en Chemuyil
Tu tsikbaltaje’ u yojel ba’ax k’askúuntik ja’e’ ti’ u taal ti’ u kúuchil CAPA yaan tu kaajil Chemuyil, tumen mix máak kaláantik bix u yúuchul meyaji’, mix xan máax nu’uktik tu beel bix u meyaj le maakinaso’obo’, “chéen beey p’ata’anilo’”. Ts’ono’ote’ ma’ tu chukik mix 500 metróos náachil ti’ le plaantao’, ts’o’okole’ sajbe’entsil xan u k’askúuntik kex maanal ti’ le 10 ts’ono’oto’ob yaan tu múuch’kajtalil Chan Chemuyil, p’aatal paach ti’ u kaajil Chemuyil.
Máax beet le tak poola’ tu much’ajubáaj le miércoles máanika’ yéetel máax chíikbesik CAPA te’e méek’tankaajo’, ti’al u béeytal u tsikbalo’ob. Bayxan a’alabe’ je’el u jóok’sa’al tuláakal ja’ ts’o’ok u tu’uchajal. Óscar Castell tu ya’alaje’ táan u páa’tik ka séeb ts’aatáanta’ak le ba’ax ku yúuchula’ tumen je’el u beetik u jach k’astal ba’al ti’ yóok’ol kaab. Uláak’ ba’ax tu ya’alaje’ wa ku yilik ma’ tu yu’ubal u t’aane’ yaan u k’uchul yiknal u jeel mola’ayo’ob kaláantik yóok’ol kaab ti’al u yilik ba’ax je’el u beetike’.
Ka’alikile’, u túumben jereenteil CAPA tu kaajil Tulum, Alfredo Nahuatl Chimal, tu ya’alaje’, mix ba’al yaan u yil mola’ay meyajtik le ja’o’, ba’ale’ tu yu’ubajo’ob ba’ax ku ya’alal te’e tak poola’ ti’al u yojéeltiko’ob ba’ax ku yúuchul yéetel ti’al ka ila’ak ba’ax je’el u yutstal u beeta’al.
Tu ts’ooke’ tu ya’alaje’, kéen láaj jóok’sa’ak tu’ ja’ te’e ichil le ts’ono’oto’ yaan u káajal u beeta’al xaak’alo’ob ti’al u yojéelta’al tu’ux u taal le ba’ax kaskúuntik ja’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
