Ti’ le beyka’aj ts’o’ok u yáalkab ti’ le ja’aba’, ts’o’ok u jéets’el kamp’éel si’ipil úuchik u kíinsa’al ko’olel, wa tumen óota’ab kíinsbil, beey úuchi9k u ts’áak’ k’ajóoltbil Nayelli González Almazán, máax ti’ k’ubéenta’an u meyajil Fiscalía tu’ux ku xak’alta’al ba’alob yaan u kuuch yéetel u si’ipil. Beey túuno’, tu ja’abil 2022 yaniko’ona’, ts’o’ok u je’ebel 11 túumben káarpetas ti’al u beeta’ak xaak’alo’ob ti’al u sáasilkúunsa’al bix úuchik u kíinsa’al ko’olel, ba’ale’ ti’ le je’elo’obo’, 10 u p’éelale’ júudisyalisarta’an.
González Almazáne’ tu ya’alaje’, u 85 por siientoil káarpetas je’ek’abta’an ti’al u xak’alta’al bix kíinsa’abik ko’olele’ ts’o’ok u je’ets’el u si’ipil máax beetej; yóok’lal xaak’alo’ob ti’al u je’ets’el si’ipil tumen óota’ab kíinsbil ko’olele’, je’ek’abta’an kex 15 káarpetas -chéen ti’ le ja’aba’-, ti’ le je’elo’obo’ u 100 por siientoile’ ts’o’ok u júudisyalisarta’al.
Tu tsikbaltaj xane’, ya’abach juntéenake’, máax ku loobilaje’ ti’ yaan ichil máaxo’ob bak’pachtik ko’olel; suuka’ane’ juntúul máak k’ajóolta’an wa naats’ yanik ti’.
En español: Ni perdón ni olvido, corean las víctimas del 9N en Cancún
“Kéen kíinsa’ak ko’olel yéetel kéen káajak u beeta’al xaak’alo’ob yóok’lale’, ku meyajta’al ba’ale’ ku ch’a’anukta’al u yóol ko’olel wa xiib. U jaatsil a’almajt’aan 89 BISe’, leti’e’ tu’ux ku je’ets’el bix u na’ata’al u kíinsa’al ko’olel, ku ya’alik bix u ch’a’anukta’al u ko’olelil wa u xiibil wíinik ti’al u páajtal u biinsa’al tak tu táan juees, ti’al u ja’atsal beey féeminisiidyo”, tu tsikbaltaj González Almazán.
Wa ma’ táan u chíimpolta’al mix jump’éel ti’ le ba’alo’oba’, kéen beeta’ak xaak’ale’ chéen ku chíimpoltik u kaxtik bix kíinsa’abik wíinik, ma’ tu ch’a’anukta’al wa ko’olel le kíinsa’abo’.
U ya’abil ko’olel kíinsa’ane’ yaan u ja’abil ichil 25 tak 40, ts’o’okole’ leti’e’ kaja’ano’ob tu méek’tankaajil Benito Juárez yéetel Solidaridad.
Ichil ba’ax ku na’ata’al k’a’abéet u cha’anukta’al kéen beeta’ak u xaak’alil ti’al u sáasilkíinsa’al u kíinsa’al ko’olele’ ti’ yaan: u chíikpajal sexual looblaj tu wíinkilal le wa máaxo’; yaan ba’ax beeta’ab ti’ wa jach su’utsi’ bix úuchik u loobilta’al, ma’aili’ kíinsa’ak wa ts’o’okili’ u beeta’al; beyxan u yila’al ts’o’okili’ u yantal loobilaj ichil u yotoch, u najil xook wa tu meyaj le máax loobilta’abo’; u p’áatal ma’ tu yutstal u t’aan wa u maka’al u chi’ ma’ili’ kíinsa’ak máax ku loobilta’alo’; u chíikbesa’al wa u ye’esa’al u kimen wíinkilal ko’olel, ichil uláak’ ba’alo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
