U sientifikoil k’aaba’e’ Craugastor yucatanensis, ich káastelane’ rana ladradora yucateca. Chéen tu petenil Yucatán ku yantal, ts’o’okole’ tumen mina’an uláak’ tu’ux ku yila’ale’, ma’ ya’ab xaak’alo’ob beeta’an yóok’lali’.
“Ku yila’al ti’ uumedoil lu’um tu chúumukil yéetel tu xamanil péetlu’um, u ya’abile’ ti’ áaktun yéetel ts’ono’oto’ob. Yaan tu baantail Saki’ yéetel Tekax; beyxan Bolonchén de Rejón, tu lu’umil Kaanpech”, tu tsikbaltaj jbiologóo Pedro Nahuat Cervera.
En español: Rana ladradora yucateca: una especie endémica de la península, pero poco estudiada
Ma’ ya’ab xaak’al beeta’an yóok’lali’ tumen talam u yila’al, tu ya’alaj Nahuat Cervera, máax jo’olbesik xan u múuch’kabil Ekuneil.
Leti’ xane’ tu tsikbaltaj juntúul muuch chichan, ma’ tu máan ti’ 36 mm u chowakil. “U pool, u paach yéetel u jobnele’ túuts’tak. U yook yéetel u yaal u k’abe’ chowaktak; tu puuntasile’ óoli’ beey paalas yaan ti’, ba’ale’ ts’a’aban ti’ beyo’, ti’al u na’akal ti’ pak’il tuunicho’ob yéetel che’ob”, tu tsikbaltaj.
Ti’al u yantal u mejenile’, ku ye’el yáanal tuunich wa xíiwo’ob; kéen tóop’oke’ jach je’ex u yila’al u muuchile’ beey u yantalo’, ma’ tu síijil beey chan kaye’. Tak bejla’e’ ma’ ojéela’an ba’ax ku jaantiki’, ba’ale’ ku tukulta’ale’ ku tséentikubáaj yéetel mejen ik’elo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
